Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2020, Blaðsíða 58
KRISHNaMURTI OG ÞóRBERGUR
57
Rödd hins ópersónulega
„Lífshamingjunni nær maður, þegar maður er laus úr viðjum sjálfselskunnar
og eigingjarnra óska og hvata.“53 Þessa tilvitnun í Krishnamurti er að finna
í Lesbók Morgunblaðsins frá 1929. Svipaða hugsun má greina í Íslenzkum
aðli, ekki síst í rödd hins ópersónulega, sem er einhvers konar spámannsleg
rödd innra með hinum unga Þórbergi og vitrast honum nokkrum sinnum í
gegnum söguna, þar sem hún talar til hans fram í „myrkur persónublekking-
arinnar“.54 Þórbergur heyrir röddina fyrst þegar hann hefur kvatt Elskuna
sína í Hrútafirði og er á leið til Siglufjarðar en er eina nótt á Hvammstanga.
Þar sökkvir hann sér ofan í „leitandi hugleiðingar um hið stundlega og hið
eilífa.“55 Og þessi upplifun gerir honum kleift að „höndla ofurlítið brot af
nýjum lífsskilningi“ sem hann segir að hafi fylgt sér síðan eins og dauður
limur.56 Hér segir spámannsrödd hins ópersónulega að Þórbergi unga sé
stjórnað af heigulshætti eigingirninnar sem geri það að verkum að hann sé
ávallt að flýja „undir svæfandi verndarvæng nýrrar huggunar“ um leið og
„ein vonin hrynur í rústir“ fyrir fótum hans.57 Þetta kemur heim og saman
við söguþráðinn, þar sem hinn ungi Þórbergur sögunnar virðist einmitt vera
á stanslausum flótta og í þau skipti sem hann fær óskir sínar uppfylltar valda
þær honum iðulega vonbrigðum.58
Í framhaldinu segir röddin að þegar hinn ungi Þórbergur sé bú-
inn að átta sig á „þeirri vonarlausu vissu, að þetta [sé] allt aumasti hégómi,
eftirsókn eftir vindi“,59 þá fyrst „legg[ist] yfir hjarta [hans] skammdegisnætur
hinna sönnu þjáninga“60 þar sem „[k]viksyndi hinna dillandi blekkinga [sé]
53 Krishnamurti, „Guðspekingafundirnir í Ommen“, þýtt úr Tidens tegn, Lesbók Morg-
unblaðsins, 8. september 1929, bls. 256.
54 Þórbergur Þórðarson, Íslenzkur aðall, Reykjavík: Bókaútgáfa Heimskringlu, 1938,
bls. 59. Bergljót Soffía Kristjánsdóttir rekur hvaðan Þórbergur fær hugmyndir sínar
um blekkingu persónuleikans (meðal annars frá fræga breska guðspekingnum annie
Besant og indverska andlega leiðtoganum Swami Vivekananda) í grein sinni „„að
predika dýraverndun fyrir soltnum hýenum““, bls. 27–28.
55 Þórbergur Þórðarson, Íslenzkur aðall, bls. 59.
56 Sama rit, bls. 59.
57 Sama rit, bls. 59.
58 Dæmi um þetta er þegar Þórbergur ungi hittir Elskuna sína aftur í Hrútafirði og
verður fyrir ógurlegum vonbrigðum bæði með Elskuna og draumalandið sem hann
hafði séð fyrir sér að fjörðurinn hennar væri, en þegar hann hittir hana finnst honum
draumalandið vera orðið „ljótasti útkjálki jarðarinnar“ og að hann sé ekki lengur
„agnarvitund skotinn“ í Elskunni sinni. Sjá sama rit, bls. 29.
59 Sama rit, bls. 59.
60 Sama rit, bls. 59.