Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2020, Page 104

lEIKIð ORðTólUM
103
Lokaorð
Í riti sínu Hugur og náttúra (Mind and Nature) kemst mann- og táknfræð-
ingurinn Gregory Bateson, sem talinn er í hópi forgöngumanna líftáknfræð-
innar, meðal annars svo að orði:
[…] staðreyndin að hugsa í sögum einangrar ekki mannskepnuna
og aðskilur frá krossfiskinum og sæfíflunum, kókoshnetupálm-
unum og laufeyjarlyklunum. Því er fremur þannig farið að sé
heimurinn tengdur og ég hafi í grundvallaratriðum rétt fyrir mér
í því sem ég er að segja, þá hlýtur það að hugsa í sögum að vera
sameiginlegt öllum huga eða hugum, hvort sem það eru okkar eða
hugar rauðviðarskóganna og sæfíflanna. Samhengi og vægi hljóta
ekki bara að vera einkenni svokallaðs atferlis (sagna sem er varpað í
,atferli‘) heldur líka allra innri sagnanna, raðarinnar í uppbyggingu
sæfífilsins. Fósturfræði hans hlýtur á einhvern hátt að vera gerð úr
sagnaefni. Og að baki því, hlýtur aftur þróunarferlið um milljónir
kynslóða, sem skapaði sæfífilinn, eins og mig og þig, líka að vera
ferli gert úr sagnaefni. Vægi verður að vera í hverju þrepi þróunar-
sögunnar og milli þrepa hennar.81
Þessi orð geta reynst ágeng velti fólk vöngum yfir sagnamanninum, mál-
fræðingnum og táknfræðingnum Þórbergi Þórðarsyni – sem hugsar ekki
bara um sögu og í sögum og gaumgæfir hug dýra, samanber kýrnar – heldur
er kannski beinlinis gerður úr sagnaefni rétt eins og þær lífverur sem hann
segir frá.
En orð Bateson gætu einnig verið hugvísindamönnum og raunvísinda-
mönnum brýning um að lokast ekki svo hressilega inni á eigin fræðasviði að
81 Gregory Bateson, Mind and Nature, New York: E.P. Dutton, 1979, bls. 13–14. á
ensku segir: „the fact of thinking in terms of stories does not isolate human beings as
something separate from the starfish and the sea anemones, the coconut palms and
the primroses. Rather, if the world be connected, if I am at all fundamentally right
in what I am saying, then thinking in terms of stories must be shared by all mind or
minds whether ours or those of redwood forests and sea anemones. Context and re-
levance must be characteristic not only of all so-called behavior (those stories which
are projected out into ‘action’), but also of all those internal stories, the sequences of
the building up of the sea anemone. Its embryology must be somehow made of the
stuff of stories. And behind that, again, the evolutionary process through millions of
generations whereby the sea anemone, like you and me, came to be – that process,
too, must be of the stuff of stories. There must be relevance in every step of phylo-
geny and among the steps.“