Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2020, Síða 229

AuðuR AðAlSTEInSDóTTIR
228
um grænu fígúranna sem hér hefur verið lýst geti vísað til hinna þriggja lista
sem afmarka þríleik Gyrðis: list augans, eyrans og orðsins. Afurðirnar, sú
arfleifð sem þessir listamenn skilja eftir sig í heiminum, eru þó undir vænt-
ingum þeirra sjálfra og í sögulok er óljóst hvort eftir liggur nokkur afrakstur
þrotlausrar vinnu þeirra, eins og er áréttað með tómum blindramma undir
lok Sandárbókarinnar og auðum blaðsíðum bókarhandrits í Suðurglugganum.
Þríleikurinn snýst öðrum þræði um meðvitund um eigin dauðleika og
arfleifð og það er kaldhæðnislegt að það sem málarinn í Sandárbókinni skilur
í raun og veru eftir sig og hann öðlast framhaldslíf í gegnum í þessum heimi
eru börnin hans tvö sem hann hefur snúið baki við, eins og skógarhöggs-
maðurinn í ævintýrinu um Hans og Grétu, ekki þó til að tryggja afkomu sína
heldur næði til listrænnar sköpunar. Sonur málarans er einn af fáum sem
heimsækja hann og þrátt fyrir að þeir eigi erfitt með að tala hvor við annan,
eða kannski þess vegna, finnst málaranum eins og hann hitti þar sjálfan sig.
Eftir að sonurinn fer hugsar hann: „Ég er feginn að vera aftur einn, engum
háður. / Eða er ég það kannski ekki?“ (Sb. 43) Spurning hans gæti allt í senn
snúist um það hvort hann er feginn, aleinn eða engum háður.
Fyrir utan það hvernig hann í huganum rennur saman við son sinn eru
fleiri vísbendingar um að málarinn sé hlekkur í langri, karllegri hefð og lík-
lega engin tilviljun að Sandárbókin er tileinkuð minningu föður Gyrðis, list-
málarans Elíasar Björns Halldórssonar. Málarinn rifjar upp minningar af
pabba sínum og afa þar sem tré, hljóðlát hægferð og græni liturinn tengja
þá saman. Afturhvarf málarans til náttúrunnar, því þegar hann var yngri gat
hann „staðið langtímum saman með trönur og liti og málað utandyra“, áður
en hann „fór að mála annarskonar myndir, tryggilega lokaður inni í húsi
einsog aðrir“ (Sb. 45), er því ekki Rousseau-ísk nostalgía eftir barnslegri
frumtengingu við náttúruna sem tapaðist við siðmenntun, heldur frekar
framlag til hefðar feðranna – og þá ekki síst framhald af hefð listrænna feðra
sem reglulega er vísað til: „Hugsanlega var ég þá að líkja eftir kjarval eða
Van Gogh.“ (Sb. 45) Í þessu ljósi er eðlilegt að hann sér aldrei dóttur sína
lengur. kvenfólk er algjörlega utan seilingar í þessum listheimi karlhefðar-
innar; aðeins brúkanlegt úr fjarlægð sem vekur þrá en fullnægir henni ekki
svo hún geti fengið útrás í sköpun.
1.4 Melankólískir snillingar
Depurð listamannanna í þríleik Gyrðis vísar til þessarar sömu karllegu
hefðar. Öldum saman hafa menn tengt sköpunargáfu og melankólíu en
Jennifer Radden telur sig greina tvær mikilvægar ummyndanir slíkra teng-