Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2020, Síða 241
AuðuR AðAlSTEInSDóTTIR
240
jöklar og tilvera manna, eru auðvitað aðeins stundarfyrirbæri í jarðsögulegu
samhengi. Tré reynast reyndar lífseigari í þessu ljóði Gyrðis,54 enda oft gefið
í skyn í verkum hans að þau séu æðri lífverur. En í systurljóðinu „Jarðsögu-
legri nútíð“, í sömu bók, er athyglinni beint að áhrifum tækniframfara okkar
á náttúruna (þar með talið okkur sjálf). Í ljóðinu er bílaumferð hið nýja nátt-
úruafl sem rennur til sameiningar náttúrunni sem fyrir er:
[…]
Ég stend við gatnamót
og sé langa röð afturljósa
– þessa rauðu hraunelfi –
renna þungt
niður að Elliðaánum55
Útkoman verður eins konar „póstnáttúra“ en „lífið eftir náttúruna“ varð
Gyrði enn að yrkisefni árið 2012 þegar hann lýsir manngerðri náttúru í dal
sem lagður er „gervigrasi, sem bylgjast hægt í / golunni, og sólin er raflampi
/ sem hitar hann upp“.56 Þær lýsingar eru mjög í takt við hugmyndir um að í
garð sé genginn svokallaður „manntími“ (e. anthropocene); jarðskeið, þar sem
maðurinn er orðinn það afl sem hefur mest áhrif á náttúru Jarðar og stefnir þá
einna helst í þá átt að tortíma sjálfum sér af þessari sömu Jörð. Ein tilraun til
að spyrna gegn þeim örlögum er að færa manninn úr miðju heimsmyndarinnar
svo við verðum meðvitaðri um stóra samhengið.
Serpil Oppermann, prófessor í umhverfishugvísindum (e. environmen-
tal humanities), segir að vistrýni hafi færst í átt að hinu pósthúmaníska og
póstnáttúru með gagnrýninni umræðu um rótgrónar hugmyndir um hið
mannlega, sem og óljós skil hins lífræna og ólífræna. Þetta feli í sér viður-
kenningu á því hversu gegndræp skil eru milli tegunda og djúpstæð gagn-
kvæm tengsl milli mismunandi lífsforma í samsettum heimi, þar sem áður
var einblínt á sundurgreiningu. Ein mikilvæg niðurstaða pósthúmanískrar
hugsunar sé því að hafna villandi réttlætingum á mannlegri sérstöðu. Í slíku
umhverfi, þar sem stigið er yfir grundvallarmörk náttúru og tækni, segi
hinn pósthúmaníski „líf-texti“ (e. life-text) sögu af óreiðukenndu samspili
fyrirbæra.57 Meðal þess sem taka þurfi inn í myndina séu:
54 „Hávaxinn barrskógur / hylur láglendið […] Annars ekkert“. Gyrðir Elíasson, „Jarð-
söguleg framtíð“, bls. 14.
55 Gyrðir Elíasson, „Jarðsöguleg nútíð“, Upplitað myrkur, bls. 15.
56 Gyrðir Elíasson, „lífið eftir náttúruna“, Hér vex enginn sítrónuviður, bls. 93.
57 Serpil Oppermann, „From Material to Posthuman Ecocriticism. Hybridity, Stories,