Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Page 51

SuNNA DÍS JeNSDóTTIR
56
Verkið opnaði á nauðsynlegt samtal innan þjóðfélagsins og markaði að vissu leyti
ákveðin tímamót er varðar þetta málefni. Í viðtali við Fréttablaðið árið 2005 sagði
Guðmundur Rúnar Árnason, bæjarfulltrúi og formaður fjölskylduráðs í Hafnar-
firði, þar sem Thelma ólst upp, til að mynda að hann teldi framtak hennar og
Gerðar Kristnýjar bæði þarft og djarft. Hann sagði einnig að mikilvægt væri að
halda umræðunni á lofti því mál líkt og hennar mættu ekki falla í gleymsku.62
Á þessum miklu breytingatímum í samfélagslegri umræðu um ofbeldi gegn
börnum kemur skáldsaga Jökuls út þar sem staða barna og óréttlæti í þeirra
garð er gert miðlægt. Ljósi er varpað á vankanta menningarinnar og er um-
fjöllunarefninu miðlað á forsendum hryllingsins, enda er hið gotneska gjarnan
tjáningarmiðill fyrir það sem of erfitt er að ræða berum orðum. Í hrollvekjum
samtímans má víða finna barnungar sögupersónur en eitt þekktasta dæmið frá
fyrri tímum kemur úr skáldsögunni The Turn of the Screw eftir Henry James sem
kom út árið 1898.63
Margt hefur verið skrifað um hið gotneska barn og hafa ýmsir bókmennta-
fræðingar lagt fram hugleiðingar þess efnis líkt og Sue Walsh sem segir got-
neskan skáldskap eiga í flóknu og sérstöku sambandi við barnæskuna. Hið got-
neska fjallar iðulega um það sem leynist undir yfirborðinu og í slíkum verkum
hefur barnið margoft verið túlkað sem sú birtingarmynd sjálfsins sem geymir
hið ómeðvitaða, órökrétta, dulda og bælda.64 David Punter segir tímamóta-
fjallar um ljóðabókina Drápu eftir Gerði Kristnýju sem einnig er byggð á raunverulegri
ofbeldisfrásögn. Alda og Guðni koma sérstaklega inn á það misræmi sem Gerður mætti í
móttökunum á útgáfu bókarinnar um Thelmu og svo þann áfellisdóm sem hún fékk fyrir
að hafa í tímaritinu Mannlíf birt frásögn nafnlausrar konu af ofbeldi sem hún varð fyrir í
æsku og þeim afleiðingum sem það hafði haft á hana. Nokkrum dögum fyrir birtinguna
svipti konan sig lífi og þótti Gerður á þeim tíma hafa sýnt óvarfærni með birtingunni en
aðeins tveimur árum síðar var umfjöllun hennar um sama málefni í tilfelli Thelmu tekið
fagnandi. „„Ég veit hvað höfuð þitt vó en þekki ekki síðustu hugsunina“. Ofbeldi, ábyrgð
og femínísk fagurfræði í Drápu eftir Gerði Kristnýju“, Ritið 3/2018, bls. 17–43, hér bls. 19.
62 Freyr Gígja Gunnarsson, „Thelma tekur þátt í málþingi“, Fréttablaðið, 28. október 2005.
63 Sue Walsh, „Gothic Children“, The Routledge Companion to Gothic, ritstjórar Catherine Spo-
oner og emma Mcevoy, London: Routledge, 2007, bls. 183–191, hér bls. 183.
64 Sama rit, bls. 183. Í eftirmála að endurútgáfu skáldsögunnar Sólskinshestur eftir Steinunni
Sigurðardóttur, sem fyrst kom út ári síðar en Börnin í Húmdölum, eða árið 2005, fjallar Guð-
rún Steinþórsdóttir um hið gotneska barn í tengslum við einn af meginþráðum verksins,
vanrækslu á börnum. Þar vísar Guðrún meðal annars í Sue Walsh og segir: „Í gotneskum
verkum eru hlutverk barna iðulega táknræn en sakleysi þeirra og varnarleysi er oft nýtt
til að draga fram óhugnað sögunnar. Börnin verða því eins konar boðberar málefna sem
samfélagið hefur átt erfitt með að takast á við og í tilfelli Sólskinshests er það staða vanræktra
barna í íslensku samfélagi á seinni hluta tuttugustu aldar og í upphafi þeirrar tuttugustu og
fyrstu.“ Guðrún Steinþórsdóttir, „Sólmyrkvi af mannavöldum“, Steinunn Sigurðardóttir,
Sólskinshestur, Reykjavík: Forlagið, 2023, bls. 187–205, hér bls. 194.