Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Síða 81

HAFDÍS INGVARSDÓTTIR
SKAPAR ÆFINGIN MEISTARANN?
Um þátt æfingakennslu í kennaranámi
/ grein þessari er fjallað um eigindlega rannsókn á kennsluréttindanámi við Háskóla
íslands. Sjónum er beint að æfingakennslu og skoðað hvernig fræðin, sem nemar eru að til-
einka sér, nýtast þegar á vettvang er komið og hvaða áhrif samskipti æfingakennara og
kennaranema geta haft í því sambandi. Einnig er fjallað um hvort lengd æfingatúnabils sé í
réttu hlutfalli við gæði æfingakennslunnar. Niðurstöður gefa vísbendingu um að afstaða og
skilningur æfingakennarans á hlutverki sínu geti skipt höfuðmáli um gæði æfingakennsl-
unnar og að góð tengsl milli æfingakennara og nema séu forsenda góðrar æfingakennslu.
Loks er bent á ýmis atriði sem hafa þarfí huga við skipulag æfingakennslu
í umræðu um kennaranám er því oft haldið fram að æfingakennsla sé mikilvægasti
þáttur námsins (Lanier og Little 1986, Cruickshank og Amarline 1986). Sumir hafa
viljað ganga svo langt að fullyrða að hún sé það eina sem skipti máli og í rauninni
væri kennaramenntun best komin alfarið úti í skólunum. Slík kennaramenntun
byggist á hinu svokallaða meistarakerfi (craft model of professional education,
Wallace 1991) þar sem neminn lærir með því að líkja eftir meistaranum og fylgja
ráðleggingum hans. Á þann hátt flytjist þekkingin og reynslan mann fram af
manni. Þeir sem gagnrýna þessa tilhögun benda á að slíkt líkan eigi best heima í
stöðnuðu þjóðfélagi og henti illa í hinu síbreytilega þjóðfélagi sem við búum í
(Stones og Morris 1972). Þessi gagnrýni á ekki síst við í landi eins og íslandi þar
sem framboð endurmenntunar er takmarkað og lítið eftirlit er með því að kennarar
fylgist með nýjungum eða sinni þróunarstarfi.
Meðal kennaranema virðist sú skoðun útbreidd að æfingakennslan sé gagn-
legasti þáttur kennaranámsins því að í skólunum læri þeir að kenna (Cope 1971,
Damm 1979). íslenskir kennaranemar virðast þar engin undantekning. í nýlegri
könnun á viðhorfum nema í kennslufræði við Háskóla íslands töldu um 90%
nemanna verklega þáttinn mjög gagnlegan, þ.e. þeir settu hann efst á sjöskiptan
mælikvarða (frá ekkert gagn til mjög gagnlegt) sem notaður var (Birna Helgadóttir
1996).* 1
Æfingakennslutímabilið er yfirleitt alltaf talið of stutt hversu langt sem það er.
Það virðist útbreidd skoðun að langt æfingakennslutímabil geri kennaranámið
betra, þ.e. skili hæfari kennaraefnum (Kagan 1992). Þrátt fyrir þessar raddir hafa
* Rannsóknarsjóður Háskóla íslands styrkti þessa rannsókn. Kennaranemum sem gáfu fúslega af dýrmætum
tíma sínum til að taka þátt í rannsókninni eru færðar sérstakar þakkir.
1 Hér er átt við alla þætti verklega námsins, ekki bara æfingakennslu.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 6. árg. 1997
79