Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Síða 17

FERILL
7
fór sína eigin götu, og slíkt stefnir ekki til alþýðuh}rlli. Samt
kann kvæðið að hafa haft áhrif: opnað hugi heiðinna manna
fyrir kristnum hugmyndum og stuðlað að umburðarlyndi
kristinna manna við fornan átrúnað. Það eru oft ekld þau
verk, sem flestir kynnast, er mestum áhrifum valda, heldur
þau, sem ná til leiðtoganna og sveigja braut þeirra. En þó
að Völuspá hafi verið geymd í minni fróðustu og vitrustu
manna á 11. og 12. öld, var hún samt ekki óhult fyrir
skemdum. Skáldið bar höfuðið of hátt yfir samtið sína til
þess að óhætt væri að fá henni þetta dula kvæði til varð-
veizlu. Dæmi Snorra Sturlusonar sýnir bezt, hversu erfitt
var að festa sjónir á samhengi og lífsskoðun kvæðisins. Þess
vegna var óskvldum hlutum aukið inn í, en aðrar vísur
glötuðust, sem illa mátti án vera.
Hér um bil 1065 stælir Arnór jarlaskáld lýsinguna á
ragnarökum í Forfinnsdrápu sinni (sjá skýringar við 57. v ).
Á 12. öld. er Völuspá hin skamma ort (sjá skýringar við 65.
v.), og er þar ekki um fyrirmyndina að villast. Um 1200
kveður við bergmál af Völuspá í Merlínusspá, þýðingu
Gunnlaugs munks Leifssonar. Snorri kallar Völuspá forn
vlsendi og gerir hana að uppistöðu goðafræði sinnar. í Kon-
ungsbók er hún sett í öndvegi. En frá því Hauksbók er rit-
uð og þangað til fornfræðin raknar aftur við á 17. öld fara
engar sögur af henni. Þó skal geta þess, af þvi að það
er áður ókunnugt, að í einu óprentuðu helgikvæði frá 15.
öld eða öndverðri 16. öld kennir greinilegra áhrifa frá Darr-
aðarljóðum, Völuspá og fleiri Eddukvæðum. Kvæðið er um
lcross Krists og dómsdag (Krosskvæði, AM 713 4to, smbr.
Jón Þorkelsson, Digtningen paa Island i det 15. og 16. aarh.,
77. — Árni Magnússon kallar kvæðið: Carmen de Christo et
cruce), og stendur þar m. a.:
Hamrar sprungu,
en hrutu steinar,
geröi svarta
sól í heiði,
heimar skulfu,
en himinn pipraðist,
pá er drottinn vor
dó viljandi.
Þetta kvæði er eitt allra kaþólskra helgikvæða með forn-
yrðislagi, svo að ég viti. Frekari rannsóknir kunna að leiða
fleira í ljós af þessu tæi. En þetta dæmi sýnir, þótt lítið sé,