Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Blaðsíða 105

50-51. v.
SKÝRINGAR
9á
hver á sinn hátt. Höfundur Yöluspár fer í efnisvali og efnis-
meðferð mjög sínar götur, og þótt það kvæði væri aðal-
heimild Snorra, gat hann ekki altaf farið eftir þvi.'Olrik mót-
mælti þvi eindregið að leiðrétta Völuspá eftir Gylfaginningu,
frumheimildina eftir yngri heimildinni. Hann benli á, að
Heljar sinnar væri alls ófallnir til þess að líta á þá sem
andstæðinga goðanna, og það sem um þá stæði hjá Snorra
væri tilbúningur hans. Og hann neitaði, að í eldri heimild-
um væri nokkur fótur fyrir sambandi Surts og Múspells
lýða. Það sem Snorri segði um það, væri ályktanir hans.
Andmæli Olriks náðu þó ekki nema til síðari leiðréttingar
Bugge. Hina fyrri (norðan fyrir austan) félst hann á (sjá
Ragnarok I, 222, 278).
Um þetta atriði ritaði síðan Björn M. Ólsen tangt mál í
Arkiv XXX, 145—163. Hann tekur undir andmæli Olriks
gegn leiðréttingu Bugge, en fer feti lengra: álítur lika austan
rétt. En hann telur í aðalatriðum samræmi milli Völuspár
og Gylfaginningar, og skýrir það svo nánar á þessa leið:
Hrymr og hans liðar komu norð-austan og aka yflr frosið
hafið; Múspelts lýðir, meðal beirra Surtr. koma sjóveg suð-
austan; Loki er stýrimaður, en þarf fyrir þvi ekki að vera
foringinn. Þegar landherinn og sjóherinn sameinast, tekur
Surtur forustuna, og nú fer allur herinn norður á móti
goðahernum; það er frá þessu, sem sagt er í 52. visu.
Þó að þessi skýring sé skarpleg, og færi fram ýmsar at-
hugasemdir, sem hafa varanlegt gildi, verður því ekki neilað,
að hún er að sumu leyti ofskýring. Bæði Neckel (Dichlun-
gen vom Weltuntergang, 4 o. áfr.) og Boer i Eddu-útgáfu
sinni hafa andmætt því, að skáldið hafi hugsað sér Surt
meðal farþega á Naglfari. 50 —52. vísa segja vafalausl frá
þrem herflokkum, sem sækja allir að sama marki (con-
centrisk). Skal ég nú reyna að benda á réttan meðalveg í
þessu atriði.
Leiðréttingin norðan fyrir austan er vafalausl óréttmæt.
Hún styðst ekki einu sinni við Snorra. Ef breyta ætti austan
í norðan, yrði það fremur í 50. en 51. v. (sjá lika aths.
Bugge i útgáfu hans), þvi að þá kæmi fram eðlilegröð: norðan
— austan — sunnan. Hin röðin: austan — norðan — sunnan
er of klaufaleg til þess að ætla höfundi Völuspár hana. En
skýrendur hafa hikað við að láta Hrym með þursaherinn
koma úr annari átt en austri, jötnaáttinni. Ég er alger-
lega sammála B. M. Ó., að tveir flokkar komi úr austri,