Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Blaðsíða 140

Í3Ó VÖLUSPÁ
og þar sem talað er um Baldur, Óðins barn, og harm
móðurinnar eftir liann.1) Það gæti líka verið persónuleg
reynsla, sem veldur því, að í lífsskoðun kvæðisins yfirskyggja
eiðrof (griðroí) alla aðra glæpi. Viðkvæmnin helzt í hendur
við strangleik og karlmannslund. Eiðrofar og morðvargar fá
makleg málagjöld, Baldurs og óðins er hefnt, og goðin berj-
ast til þrautar við ofureflið, þótt þau hafl enga von um sigur
(smbr. ennfremur skýringar við 26. v.).
Asatrúin er æskutrú skáldsins. Goðafræðin í Völuspá er
hvorki leikur né líkingar. Hún er sá veruleiki, sem myndar
grunn sálarlífsins, og öll ný áhrif koma hreifingu á. í erfið-
leikum lífsins hefur skáldið fyrst leitað þeirra úrræða, sem
þessi trú gaf kost á. Því verður ekki komist hjá að gera sér
nokkra grein fyrir ástandi Ásatrúarinnar undir kristnitökuna.
Ásatrúin hefði ekki fallið svo baráttulítið fyrir kristninni,
sem raun varð á í Noregi og einkanlega á íslandi, ef hún
hefði haft ríkt vald og óskift yfir hugum manna. Til þess
voru þessar þjóðir of ófúsar að láta hlut sinn, þegar þær
vissu hvað þær vildu. En heiðna trúin var, að nokkru leyti
fyrir vaxandi sjónhring og andlegan þroska norrænna þjóða,
að nokkru leyti fyrir seitlandi áhrif frá kristnum grannlönd-
um, orðin ofþroskuð og um leið veikluð. óðinn var orðinn
Alfaðir, var að færast nær því að verða alvaldur. Menn tign-
uðu »þann sem sólina hafði skapað«, og fundu síður til
megins síns og máttar gagnvart honum en hinum gömlu
goðum. Baldur varð fyrir áhrifum af kristilegum hugmynd-
um, og varð nærri því mildari og blíðari en Hvíta-Kristur sá,
sem kristniboðarnir sögðu frá og efldi ríki sitt að herkon-
unga sið. En kristindómurinn var ekki kominn svo nærri,
að opnuð væri útsýn til eilífrar sælu og friðar. Yfir hugum
manna hvíldi enn hin forna bölsýni, óttinn við hulin örlög
1) Smbr. Finnur Jónsson, Völuspá 47. Björn M. Ólsen bendir á þaö
(Arkiv XXX, 135), aö á þrem stöðum í Völuspá (33., 35., 53. v.) »giver
digteren sin medfölelse udtryk ved at skildre en deltagende kvindes
vaande . . . Enten var digteren selv en kvinde, eller ogsaa lader han
med fin beregning völven ytre sig saaledes i hendes egenskab af
kvinde«. — Eg tek þetta upp til þess aö sýna, aö aðrir skýrendur hafa
tekið sérstaklega eftir 33. vísunni. Hitt tel ég efalaust, að skáldið hafi
verið karlmaður. Hann gat fundið til með konum eigi að siður. En í
raun og veru er það viðkvæmni listamannsins, sem grætur þarna í
líki Friggjar (Óðinn gat ekki grátið). Pað kemur heim við almenna
reynslu: að listamenn sé í einu manna meyrastir og manna harðastir.