Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Blaðsíða 134

124
VÖLUSPA
önnur gildaii i staðinn. En hnigi allar líkur í eina skál, þótt
einstakar sé þær léttvægar, leikur ekki vafi á, hvert mund-
angið hallast.1)
Islenzk sérþekking. í skýringunum (við 35., 41., 47.
og 52. v.) hefur verið rejmt að sýna, að skáldið muni hafa
þekt hvera, eldgos og landskjálfta. Jafnvel þótt nokkuð af
þeirri þekkingu væri fremur af frásögum annara manna en
eigin sýn (hvera-Iundur gæti gert það sennilegt), bendir
hún samt til lslands. Sagan um Borgarhraun sýnir, að fyrstu
eldgosin, sem landnámsmenn sáu, hafa komið mikilli hreif-
ingu á imyndun þeirra og hæfileikinn að skapa goðsagnir
hefur ekki verið aldauða: sÞá var Þórir gamall ok blindr,
er hann kom út síð um kveld, ok sá at maðr röri útan í
Kaldárós á járnnökkva, mikill ok illiligr, ok gekk þar upp
til bœjar þess, er í Hripi hét, ok gróf þar í stöðulshliði; en
um nóttina kom þar upp jarðeldr, ok brann þá Borgar-
hraun; þar var bœrinn, sem nú er borgin« (Landnáma II,
5. kap.). Þorv. Thoroddsen (Ferðabók III, 87) telur að vísu
Eldborgarhraun í heild sinni eldra. En samt er liklega
sannur kjarni í sögu Landnámu, svo að hér hefur orðið
eitthvert gos á 10. öld. Næsta gos, sem sögur fara af, er í
Ölfusinu árið 1000.
íslenzkir staðhættir. Olrik hefur bent á, að hug-
myndin um að jörðin sökkvi í sæ festi helzt rætur hjá þjóð-
um, sem hafa varnarlausa strandlengju fyrir augum, eins og
Jótum, írum og íslendingum, en miklu síður þar sem öfl-
ugur skerjagarður sé til varnar. Færir hann mörg dæmi
þessu til sönnunar (Ragnarok I, 175—89). Þessi hugmynd
hefur verið höfundi Völuspár mjög ljós, þvi að hann lagar
sköpunarsögu jarðarinnar eftir henni. Og þegar hann lýsir
tóminu, verður honum að orði: vara sandr né sœr. Slíkt
gat Norðmanni varla komið til hugar að segja.2) En það var
eðlilegt fyrir þann, sem þekti t. d. strandlengjuna fyrir Suður-
landsundirlendi og Mýrum. Um tún og á landi, smbr. skýr-
ingar við 9. og 17. v.
1) f*ess má geta, að allir helztu Eddufræðingar utan Norðurlanda,
sem ég veit um, m. a. Boer, Mogk, Neckel, Sijmons, Miss Phillpotts,
álíta Vöiuspá islenzka.
2) Eg hafði bent á petta í fyrirlestrum mínum vorið 1922. En um
sumarið eftir vakti prófessor Fredrik Paasche af sjálfsdáðum athygli
mina á því, eftir að hann hafði ferðast um ísland, og þótti mér pað
merkilegt, því að glögt er gests augað.