Freyr - 01.01.1955, Blaðsíða 103
SÆMUNDUR FRIÐRIKSSON:
Um kynbætur sauðfjár
Sauðf járkynið.
Landnámsmenn fluttu sauðfé með sér
hingað til lands eins og annan búpening.
Talið er að þá hafi vcrið sama tegund sauð-
fjár um öll Norðurlönd, á brezku eyjunum,
norðan til á Þýzkalandi og í norður Rúss-
landi, þ. e. óræktað fé, (Ovis brachyura
borealis). Gildir því sama um þá landnema,
sem komu frá Noregi og frá öðrum löndum,
að allir hafa þeir komið með sauðfé, sem
var líkt að gerð og eiginleikum.
Er því lýst svo, að það hafi ýmist verið
hyrnt eða kollótt, fremur smávaxið, hold-
lítið, ullin stórgerð og togmikil, rófan stutt
og snoðin. Það var harðgert, þoldi vel
kulda og votviðri, lifði mest á útigangi, átti
auðvelt með að laga sig eftir aðstæðum og
notfæra sér hrjóstrug beitarlönd.
Meðferð fjárins hér, um margar aldir,
leiddi ekki til neinna verulegra breytinga á
kostum þess og göllum, og þótt sennilegt
sé, að á hverri öld hafi verið flutt inn lítið
eitt af sauðfé, hefur það lengst af ekki haft
nein teljandi áhrif á sauðfjárstofninn. Ekki
er ósennilegt að hyggnari bændur hafi reynt
að bæta sauðfé sitt með því að vclja til
ásetnings kostamestu kindurnar, en fáar
eða engar heimildir er nú hægt að finna
um það.
Kynbætur með úrvali úr innlendu fé.
Talið er að kynbætur á íslenzka fjár-
stofninum byrji fyrst seint á 18. öld. Þórður
Thoroddsen, (1736—-1796) fyrsti lærði bú-
fræðingurinn á íslandi, kynnti sér einkum
sauðfjárrækt og hvatti menn til kynbóta.
Út af tillögum hans var gefin út konung-
leg tilskipun um sauðfjárrækt 2. marz 1776.
þar sem bændum er boðið að bæta fé sitt
með góðu hrútavali, og sjá um að lirútarn-
ir væru af góðu kyni og vel aldir. Þar er
og lagt fyrir menn að byggja betri fjárhús,
og hótað sektum ef ekki væri hlýtt. Magnús
Ketilsson (1732—1803) sýslumaður, var
hinn fyrsti svo sögur fari af, sem reyndi að
bæta innlent fé með úrvali, sem hann kall-
freyr
firamtíu ara
93