Tímarit Máls og menningar - 01.12.1972, Page 175

1 frásögunni allri er höfundi gjarnt að
lýsa í sterkum andhverfum: menn eru
annaðhvorl góðir eða vondir, lesandinn fer
sjaldnast í grafgötur um það hvemig beri
að skilja hlutina, með einni undantekn-
ingu þó, sem vikið vcrður að síðar. Ollu
lakara er hitt, hversu stíll höfundarins er
laus við að vcra agaður og samlíkingar
einatt smekklausar („Hann verður að
hlaupa undir bagga með fótunum með því
að bera fyrir sig hendurnar'*), ásamt skorti
á óþvingaðri og eðlilegri samtalstækni;
hið síðastnefnda er þeim mun hagalegra
scm sagan byggir að miklu leyti á samtöl-
um, sem iðulega snúast upp í ræðuhöld
(forleggjarinn á bls. 116-118). I heild má
segja, að bókin komi fremur fyrir sjónir
sem uppkast að kvikmyndahandriti en
skáldsögu, og mér er ekki grunlaust um,
að gera mætti úr henni sæmilega filmu, ef
orðræður manna væru miskunnarlaust
kubbaðar.
Sterkustu hlið Sigurðar sem höfundar
tel ég vera persónulýsingar lians, þrátt fyr-
ir allt. Hvað sem líður málalengingum,
tekst honum ágætlcga að gera sögufólkið
minnisstætt og hvern einstakling nokkuð
sérstæðan, jafnvel litríkan. Að loknum
lestri hverfur þetta fólk ekki í þoku, held-
ur stendur eftir með einkennum sfnum
skýrt afmörkuðum. I heild er konum sög-
unnar lýst sem öllu áhugaverðari persón-
um, greindari og framtakssamari en karl-
mönnunum, hvað sem því veldur, og eru
rauð'sokkar vonandi ánægðir með þann
hlut. Lítið dæmi um þetta er kennslukonan
Þóra, sem reyndar kemur harla lítið við
sögu, en verður minnisstæð. Að ógleymdri
Frænkunni, sern er manngerð nú horfin úr
íslenzku þjóðfélagi, mér liggur við að
segja illu heilli, endaþótt hún sé barmafull
af hverskyns íhaldssemi, þröngsýni og
hroka; það er mikill töggur í kerlu og
fórnarlund samslungin metnaði fyrir hönd
Umsagnir um bœkur
nær útdauðrar ættar. Hún hlýtur að hafa
gengið í reimastígvélum.
Af karlpersónum sögunnar er skáld-
krypplingur nokkur, ónafngreindur, sem
Eilífur kynnist í Parísarborg, livað eftir-
minnilegastur og gegnir enda allmiklu
hlutverki í sögunni. Eilífur lætur sig nefni-
lega liafa það að eigna sér ljóð hans lát-
ins; maðurinn hafði verið dreginn dauður
uppúr Signu einn morgun. Og Eilífur hlýt-
ur lof og prís fyrir þessi stolnu ljóð. En
viti menn: Löngu síðar í bókinni kemur
fáguð hauskúpa þessa drukknaða skálds
fram í fórum ylræktarbónda nokkurs norð-
ur á Islandi - og hafði fundizt á jökul-
cyrum eftir að krypplingurinn hafði látið
verða af þeirri hótun sinni að hverfa í
gin (öllu heldur: klof) ísflagðsins mikla í
norðrinu - og hefur sernsé afrekað það að
kála sér tvisvar. Hér er það sem undirrit-
aður hættir að skilja. Fyrirbærið cr á
engan hátt útskýrt, enda naumast á nokk-
urs manns færi. Það verður ekki skýrt á
þann hátt, að bóndamaðurinn geri sér
ástæðulausan leik að því að ljúga til um
uppmna kúpunnar, enda stendur skýrt og
skorinort: „Uppruni hennar gctur ekki
orkað tvímælis því hrikalegur munnsvip-
urinn villir ekki á sér heimildir1*. Ej höf-
undur ætlar sér að láta bóndann sneiða
að óheiðarleika Eilífs skálds með öllum
málatilbúnaðinum varðandi kúpuna - eins
og ætla má m. a. af því, að hann skenkir
skáldinu hana á fimmtugsafmælinu - þá
er vægast sagt klaufalega að farið af hálfu
höfundar. Framúrstefnulist, kannski? En
hún á bara ekki heima á spjöldum þess-
arar bókar, það er af og frá.
Af ógeðfelldari persónum vil ég meina
að Eilífur skáld standi í hvað skærustu
ljósi, hvort sem það er beinlínis vilji höf-
undar að svo sé. Ilonum er nokkur vor-
kunn framan af, enda hljóta börn og ung-
lingar jafnan að vera nokkrir þolendur og
317