Tímarit Máls og menningar - 01.12.1974, Síða 12

Tímarit Máls og menningar
til þess að komast í viðgerðir hjá sérfræðingunum, meðan ungbarnadauði
hjá fátæklingum í Bandaríkjunum var í svipuðu horfi og í ýmsum löndum
Afríku og Asíu. Aðeins ríkustu auðkýfingar Bandaríkjanna hafa nú efni á
því, sem allir íbúar fátækra landa hafa: persónulegri aðhlynningu á bana-
beði. Bandaríkjamaður getur nú greitt sem svarar meðalárstekjum jarðar-
búa fyrir tveggja daga læknisþjónustu.
I stað þess að ráðast á þetta brenglaða heilbrigðismálakerfi í heild sinni
láta Bandaríkjamenn sér nægja, að beina gagnrýni að einstökum afleiðing-
um þess. Talsmenn fátæklinga gagnrýna hina kapítalistísku fordóma Lækna-
samtaka Bandaríkjanna og hinar háu tekjur lækna. Stjórnir bæjarfélaga
kvarta yfir því, hve litla stjórn bæjarfélögin hafa á heilbrigðismálum, og lifa
í þeirri von, að leikmenn í stjórnun sjúkrahúsa geti eitthvert taumhald haft
á læknunum. Talsmenn blökkumanna mótmæla því, að styrkir eru einkum
veittir til rannsókna á þeim sjúkdómum, sem helzt hrjá hina hvítu, rosknu
oföldu nefndarmenn, sem veita styrkina. Þeir biðja um að fé verði veitt til
rannsókna á sigðkornablóðleysi, en sá sjúkdómur er einungis til hjá blökku-
mönnum. Hinn almenni kjósandi vonar, að stríðinu í Víetnam fari að
ljúka, þannig að meira ríkisfé verði til lyfjaframleiðslu. En þessar áhyggj-
ur vegna afleiðinga kerfisins leiða huga fólks frá hinum skaðlega vexti
stofnana, sem bera skulu ábyrgð á heilbrigðismálum, en þær stofnanir eru
undirrót aukins kostnaðar, aukinna krafa og aukinnar vanlíðanar almenn-
ings.
Hnignun læknavísindanna er djúptækari en greint verði af einstökum
afleiðingum hennar, og er þessum vísindum líkt farið og öðrum stofnunum
iðnvæddra samfélaga. Þeirri hugmynd er haldið á loft, að læknavísindin
geti „bætt“ heilsu manna án afláts, og viðskiptavinirnir eru fúsir að gerast
tilraunagrísir í þeirri vonlausu tilraun. Fólk hefur nú ekki lengur rétt til
þess að lýsa því yfir, að það sé veikt; þjóðfélagið viðurkennir slíkar yfirlýs-
ingar aðeins að fengnu vottorði frá skrifstofuveldi læknanna.
Þótt ekki sé miðað nákvæmlega við árin 1913 og 1955 sem ár þáttaskila
í sögu læknavísindanna, er auðséð, að snemma á öldinni tóku læknavísindin
að rannsaka árangur sinn vísindalega. Og síðar urðu læknavísindin sjálf
að skálkaskjóli fyrir allan þann augljósa skaða, sem læknastéttin vann. Við
fyrri þáttaskilin var auðvelt að ákvarða og mæla áhrif nýrra vísindalegra
uppgötvana. Sýklalaust vatn dró úr ungbarnadauða, sem stafaði af sjúkleg-
um niðurgangi; aspirín dró úr giktarverkjum, og hægt var að halda mal-
aríu í skefjum með aðstoð kíníns. í ljós kom, að ýmsar hefðbundnar lækn-
138