Gripla - 20.12.2006, Blaðsíða 18

GRIPLA16
7
Enn skal ég hörgabrjótum til fagnaðar tína fram tvö atriði sem sumum þykja
benda til þess að Höfuðlausn sé yngri en sagan vill vera láta – og með röngu
eignuð Agli:
(a) Hátturinn, runhenda. Flest hin elstu dæmi um þennan hátt eru nokkru
yngri en Höfuðlausn og aldur sumra auk þess vafasamur af ýmsum ástæðum.
Enn eldri á raunar að vera vísan sem Skalla-Grímur, faðir Egils, yrkir um
hefndina eftir Þórólf bróður sinn: „Nú er hersis hefnd / við hilmi efnd“ o.s.frv.
Fáir trúa því nú að sú vísa sé rétt feðruð. Sigurður Nordal heldur að Egill hafi
ort hana í orðastað föður síns. Hér á eftir mun þess getið að vísan brýtur
greinilega móti Craigieslögmáli og getur því samkvæmt skoðun Craigies ekki
einu sinni verið eftir Egil, heldur ætti hún að vera enn yngri.
Til eru mjög gömul fornensk kvæði með endarími sem minna á Höfuð-
lausn, og er sérstaklega talað um svokallað Rhyme Poem eða Riming Poem
sem er frá 10. öld eða jafnvel eldra. Sumir hafa því giskað á að Egill hafi
numið þessa kveðskaparlist á ferðum sínum á Englandi (Gustav Neckel,
Andreas Heusler o.fl.). En endarími bregður fyrir í mjög fornum íslenskum
kveðskap, varla fyrir tilviljun: „Grjótbjörg gnata / en gífr rata“, segir í Völu-
spá. „Bað hann Sifjar ver / sér færa hver“, í Hymiskviðu. „Vilk eigi goð geyja,
/ grey þykki mér Freyja,“ kvað Hjalti Skeggjason á Lögbergi árið 999. Og
jafnan ber að hafa í huga að ósköpin öll hafa glatast af fornum kveðskap sem
gæti skýrt uppruna og þróun þessa bragarháttar, ef hann skyldi vera ævaforn.
– En það skal viðurkennt að heldur veikir hinn runhendi háttur trúna á það að
Höfuðlausn sé með réttu eignuð Agli.
(b) Sjálf höfuðlausnar-sagan hefur mörgum þótt ósennileg, ekki síst eftir
að Odd Norland benti rækilega á það að svipuð saga er sögð um fimm önnur
norræn skáld á fornum tímum: þau voru ætluð til dráps, en burgust með því að
yrkja á skammri stundu lofkvæði um fjandmenn sína. (Hƒfuðlausn i Egilssaga
1956.) Ef ævintýri Egils í Jórvík er uppspuni þá má nærri geta að kvæðið
Höfuðlausn hlýtur að fara sömu leiðina.
En Norland hikar við að rengja frásögn Egilssögu og vitnar henni til stuðn-
ings í ummæli Jóns Helgasonar í Norges og Islands digtning: „Blandt de for-
skellige hovedløsningshistorier er denne den mest kendte, og hvor fantastisk
man end vil finde den, må det indrømmes at den i nogen grad bekræftes ved et
andet digt der tilskrives Egil, nemlig Arinbjarnarkviða, hvor skjalden taler om
den vrede konge, som han dristede sig til at besøge ... “ (bls. 121). Áhlaup