Gripla - 20.12.2006, Blaðsíða 166

GRIPLA164
7
Af framangreindu yfirliti ætti að vera ljóst að engin af kenningunum um lengd
Grýlu Karls ábóta kemur fyllilega heim við orð formálans eins og þau hafa
almennt verið túlkuð. Því er rétt að huga nánar að grundvallarforsendu þeirr-
ar túlkunar.
Ummælin í formála Sverris sögu eru fyrst og fremst til þess ætluð að sýna
hversu traustar þær heimildir séu sem stuðst er við. Í eldri gerð formálans er
greint frá því að upphaf bókarinnar sé ritað (eftir þeirri bók sem rituð sé) í
viðurvist konungsins sjálfs. Nokkrum línum neðar stendur að síðari hlutinn sé
skráður eftir sjónar- og heyrnarvottum. En það er engan veginn sjálfgefið að
þetta ‘upphaf bókarinnar’ sé það sama og sá hluti bókar sem kallaður var
Grýla. Það eina sem sagt er ótvírætt varðandi Grýlu er að Sverris saga skiptist
í tvennt og að fyrri hlutanum hafi verið gefið þetta nafn í samræmi við sögu-
efnið. Það styrkir þessa niðurstöðu að umræða formálagerðarinnar í Flateyjar-
bók um tvískiptingu sögunnar í annars vegar Grýlu, hins vegar Perfectam for-
titudinem er öldungis ótengd upplýsingum um hver eða hverjir hafi sagt fyrir
einstaka hluta bókarinnar. Samkvæmt henni ráðast nöfnin af efninu: óvissri
ógn af Sverri í fyrri hlutanum og fullnuðum styrk hans í þeim síðari.
Ekki er ástæða til að draga í efa þær upplýsingar formálans að upphaf bók-
arinnar sé ritað að fyrirsögn Sverris konungs sjálfs. Greinileg merki þess má
finna í fyrstu köflum sögunnar, ef til vill allt fram til 22. kapítula, eins og rakið
hefur verið. Í þeim hluta bókar sem á eftir fer er stuðst við frásögn margra
heimildarmanna, og ekkert er því til fyrirstöðu að ætla að Sverrir sjálfur hafi
verið einn þeirra enda þótt hann sæti ekki lengur yfir ábótanum og réði fyrir
hvað rita skyldi.
Hins vegar bendir flest til þess að sá hluti bókar sem kallaður var Grýla
hafi náð miklu lengra en þetta ‘upphaf bókarinnar’. Eðlileg skil í sögunni milli
Grýlu og seinni hlutans gætu verið á eftir 100. kapítula, með öðrum orðum á
þeim mörkum sem Lárus H. Blöndal setur ‘bók Karls ábóta’. Vel gæti þar
verið kominn fyrsti áfangi Karls við ritun sögunnar, þ.e. sá áfangi sem hann
hafi lokið í Noregsferð sinni. Þar stendur Sverrir líka á tímamótum, hefur
sannað tilkall sitt til valda með því að fella helstu andstæðinga sína, Erling jarl
skakka og Magnús Erlingsson, og náð því takmarki að verða einn viður-
kenndur konungur yfir öllum Noregi.