Skírnir - 01.01.1963, Page 196

184
Ritfregnir
Skírnir
eins og fyrr var að vikið. Þær geta því oft á tíðum fyllt eða bætt hvor aðra
upp. Sem betur fer, gerir Einar ekki fulla grein fyrir lærdómssögu né bók-
fræði, og þá má hafa t. d. til hliðjónar Jan de Vries eða okkar gamla og
góða Finn. Vitanlega byggir Einar á rannsóknum fyrri fræðimanna, enda
alkunnugt, að fimin öll hafa verið rituð um Eddukvæðin, og er öldungis
ekki áhlaupaverk að kynna sér það efni allt, geymt í óteljandi greinar-
kornum úr ýmsum áttum. En margt er í bók höfundar séð og virt í nýju
ljósi og efnið ávallt tekið traustum tökum kunnáttumannsins. Höfundur
ber afbragðsgott skyn á skáldskaparfegurð og listargildi Eddukvæða. Hann
er vakinn og sofinn í því að vekja lesendur til skilnings á þessum atrið-
um. Hið fagurfræðilega setur mikinn svip á verkið. Saga hans er eiginleg
bókmenntasaga, en ekki einskær fílólógisk samantekt, og ber að þessu
leyti af öðrum bókmenntasögum, sem fjalla um Eddukvæðin. 1 þessu er
fólginn mikill ávinningur og er jafnframt höfuðkostur ritsins. Mikill feng-
ur er því að bók Einars, hvemig sem á er litið.
Höfundur kallar bók sína — og á þá vafalaust við öll þrjú bindin —
„islenzka" bókmenntasögu og tekur fram, að í því heiti felist engin ásælni
í það, sem kann að vera ort i öndverðu utan Islands. Bendir hann á, „að
eddukvæði eru öll lifandi þáttur í íslenzkum menntum þessa tíma og
allra tíma“ og sjaldnast verði greint með vissu sundur íslenzkt og norskt
í Eddukvæðum, en þau eru öll að likindum skráð á Islandi. Þetta er ei-
lítið viðkvæmt mál, þvi að foreldri ræður ætterni, en ekki fóstur. Og
vandinn eykst í næsta bindi, þegar Bragi gamli og landar hans koma til
sögunnar. Einnig er það svo, að norskt og islenzkt verður naumast greint
að til hlítar í konungasögum og riddarasögum. En úr þessu má sjálfsagt
bæta að verulegu leyti með því að hafa sérstaka, skýrt afmarkaða kafla
um norsk skáld og norska sagnaritara. Mér hefði þótt koma til greina að
nota orðið „norrænn" í bókartitli — en við Islendingar eigum nú einu
sinni bróðurpartinn af bókmenntunum, svo að ekki sé meira sagt, og vilj-
um því ógjarna gangast undir sameiginlegt heiti, viljum ekki semja af
okkur!
Höfundur flokkar í bók sinni Eddukvæðin eftir aldri. Aðalflokkar eru
þessir: Eldri goðakvæði -— Trúarbarátta — Ungleg goðakvæði — Eldri
hetjukvæði •— Unglegri hetjukvæði. Innan þessara flokka er síðan ein-
stökum kvæðum raðað í aldursröð. Bar nauðsyn til að hafa sérstakan flokk
með heitinu Trúarbarátta (Lokasenna, Völuspá), þar eð þá kemur til
greina nýr grundvöllur skiptingarinnar? Lokasennu og Völuspá hefði mátt
telja til eldri goðakvæða og setja mörkin um 1000, eins og á milli eldri
og unglegri hetjukvæða. Þetta er atriði, sem einungis varðar samræmi.
Mér þykir sjálfstæð tök, stórhugur og bjartsýni koma fram hjá höf-
undi, þegar hann tekur sér fyrir hendur að gera grein fyrir Eddukvæð-
um eftir aldri, því að timasetning þeirra er eitt torveldasta viðfangsefni
bókmenntasögunnar. Á einum stað í bókmenntasögu sinni í Nordisk kultur
segir Jón Helgason „Hvis man læser hvad der er skrevet om eddadigtenes