Skírnir - 01.01.1963, Síða 201

Skírnir
Ritfregnir
189
með öðrum orðum enn færri. Loks skal þess getið, að samstæðumar með
Snorra A og Snorra B eru 167; Laxdæla er næst í röðinni með 73 sam-
stæður.
Fyrir óralöngu hefur mönnum verið það ljóst, að allir rithöfundar,
sem rísa undir því nafni, hafa sérstakar ritvenjur i orðfæri og stíl, sem
auðkenna þá og greina þá frá öðrum. Með hliðsjón af þessu leita menn
að höfundi. En eitt er að benda á þessi einkenni og lýsa þeim, annað að
tengja þau við ákveðinn, nafngreindan höfund. Þetta er sannkallaður
blindingsleikur, því að menn eni ekki á eitt sáttir, hvað skeri úr um hlut-
ina: Er til að mynda við höfundarleit mikil stoð í því að telja atkvæði í
setningum eða málsgreinum? Og hve mikið magn auðkenna þarf, til þess
að þau taki af skarið? Með hjálp stærðfræðinnar og tölfræðinnar hefur
aukizt mjög trúin á því, að unnt sé að klófesta höfundinn á fyrrgreind-
um grundvelli. En þetta virðist enn eiga mjög langt í land eftir Helander-
málinu i Sviþjóð að dæma. Fjölmörg nafnlaus bréf hafa verið borin sam-
an við bækur Helanders. Bréf þessi eru rituð svo að segja um svipað leyti,
í sama málumhverfi, og eru öll til í frumriti. Málið virðist ekki ýkja-
flókið, en þrátt fyrir það skipa helztu málfræðingar Svia sér í tvo flokka:
Annar telur fullsannað, að Helander hafi ritað bréf þessi, hinn, að það
sé ósannað með öllu.
Eins og gefur að skilja, er höfundarleit miklu flóknari og erfiðari við-
fangs, þegar um forna texta er að ræða. fslenzkar sögur eru einungis
varðveittar í afriti, og er þá viðbúið, að afritarar setji svip sinn á orðfæri
og stíl. Gott dæmi um þetta er samanburður Sigurðar Nordals á Möðru-
vallabók og elzta handriti Egilssögu (fj). Enn fremur er einsætt, að tími,
umhverfi, söguefni og sitthvað fleira geta sett mark sitt á textana. Allt
þetta eykur á óvissu niðurstöðunnar.
Á það má benda, að höfundar munu eiga auðveldara með að taka upp
hver eftir öðrum einstök orð en ýmis setningafræðileg einkenni, svo sem
setningaskipun, setningatengsl og annað af því tagi. Það má láta sér til
hugar koma, að P. Hallberg hefði átt að festa hendur ó sliku til að fó
breiðari grundvöll til ólyktana. En mér þykir liklegt, að það hefði trauðla
haggað niðurstöðu Hallbergs að neinu róði. Og það virðist vel til fundið
að tína saman samstæður, sem eru í eðli sínu fógæt orð; og mikill fjöldi
slíkra orða í tveim ritum hljóta að tengja þau saman á einn eða annan
hátt. Rannsóknaraðferð Hallbergs er því álitleg, einkanlega af þeim sök-
um að hún hvílir á feikilegum orðafjölda, um 544000 orð alls, sem hann
hefur unnið úr. Samstæðurnar hefur hann sett upp í töflur og skrár, sem
léttir undir með lesendum að fylgjast með og meta vinnubrögð hans. Það
má nærri geta, að þetta hefur verið með afbrigðum tímafrekt og vitnar
um vísindalega elju og vandvirkni.
Hér á undan var á það drepið, að taka bæri tillit til tima, umhverfis
og söguefnis. P. Hallberg gengur þess ekki dulinn. Og hann reynir að