Skírnir - 01.04.2000, Blaðsíða 29

SKÍRNIR
EKKI KOSTA MUNUR
23
Hrútur felur sig á vald Gunnhildi, gerist „kynlífsþræll“ hennar.
Hefðbundnum kynhlutverkum er snúið við, karlmaður leggst hjá
eldri konu, konungsekkju og móður konunga.5 6 Hún nýtir sér
valdastöðu til að fá útrás mikillar og óheftrar kynlöngunar, eins
og eldri karlmenn hafa löngum nýtt vald sitt til. Hrútur er í stöðu
þolandans, ungu konunnar sem sveigir sig undir valdið og lætur
nota sig kynferðislega í von um frama.’’ Afstaða valdsins kemur
fram þegar Gunnhildur leggur getuleysið á Hrút. Þá segir hún
álögin munu virka ef „ek á svá mikit vald á þér sem ek ætla“ (21).
Valdið er hennar en táknrænan í bölvuninni sýnir að henni þykir
sá sem hefur lagst með henni of mikið karlmenni til að snúa sér að
íslenskri höfðingjadóttur.
Atburðarás fyrstu átta kafla Brennu-Njálssögu snýst um karl-
mennsku og tap hennar af völdum konu sem hefur karllegt vald.7
Þessi sérstæða atburðarás gæti bent til að höfundur Njálu sé kona
enda um að ræða fyndni sem beinist gegn karlmennsku og tákn-
um hennar.8 En kynferði Njáluhöfundar er léttvægt. Það sem
skiptir máli er hvernig þessi frægasti og að margra mati besti ís-
lenski texti allra tíma sýnir þann vanda sem felst í hugtökunum
karl og kona, karlmannlegt og kvenlegt.
5 Sjá Kristján Jóhann Jónsson 1998: 18-21.
6 Gunnhildur bannar að um þetta sé rætt en Úlfur nokkur óþveginn lætur Hrút
fá það óþvegið og rýfur bannið (18). Nafn Úlfs, þessarar raddar sannleikans um
samband Gunnhildar og Hrúts, dregur kynlíf þeirra á dýrslegt og skítugt
plan. Benda má á að Hrútur heitir eftir karlkyns dýri sem hugsanlega hefur
verið tengt losta á svipaðan hátt og orðið foli vísar í nútímamáli til kynorku.
Velta má fyrir sér hvort einvígi marðar og hrúts (slægðar og karlmennsku?) í
upphafi Njálssögu hafi táknrænt gildi, tengt þessum dýrum. Minna má á að
Wikander (1964) hefur sett fram þá kenningu að Króka-Refssaga sé dýraævin-
týri. Það er efni í aðra rannsókn hvert Njáluhöfundur er að fara með því að
skýra persónur sínar Mörð, Hrút, Högna, Grana og Lamba. Beinir hann sjón-
um sínum að dýrinu í manninum?
7 Samkvæmt kenningu sálgreinenda á borð við Jacques Lacan hefur Gunnhildur
þá fallosinn. Hún minnir á meykóng að þessu leyti. Ótti við getuleysi kemur
víða fyrir í ritum frá 12. öld (McNamara 1994: 11). Getuleysi af völdum norna
(Bullough 1994: 42) var alþekkt og Gunnhildi svipar hér nokkuð til nornar.
8 Ekki er loku fyrir skotið að kona hafi samið slíkt listaverk á 13. öld. Til voru
þá lærðar konur og bókelskar á íslandi og ekkert sem sannar að skáldskapur
eða sagnaritun hafi verið karlastarf eingöngu (sbr. m.a. Ásdís Egilsdóttir 1994:
13; Ásdís Egilsdóttir 1996: 113-16). Ekki þarf áhugi á lögum og vígaferlum að
vera vísbending um karlkyn höfundar, fremur en andúð á Hallgerði langbrók.