Skírnir - 01.04.2000, Qupperneq 48

42
ÁRMANN JAKOBSSON
SKÍRNIR
- sem hefur þegar ausið fúkyrðum yfir alla hina göfugustu menn
á þingi - færi á að móðga sig.
Preben Meulengracht Sorensen telur að móðgun Skarphéðins
sé augljóslega „ýki“ en varla bein aðdróttun um samkynhneigð.56
En ásakanir eru lítils verðar nema að þær skírskoti til einhvers.57
Flosi er ókvæntur og liggur vel við höggi.58 Viðbrögð hans sýna
að orðin bíta. Varla hefur neinn viðstaddra látið sér detta í hug að
Flosi sé beinlínis gerður „at konu“ af Svínfellsás, hvort sem
Skarphéðinn og aðrir viðstaddir trúa á hann eða ekki. I staðinn
liggur í loftinu fullyrðing um að Flosi hafi látið einhvern annan
en ásinn serða sig.59 Slæðurnar á féhaugnum eru ósögð aðdróttun
um þetta. Þær eru gjöf frá karli hinum skegglausa sem beitir tákn-
um og þögn á hárfínan hátt andstætt við bersögli sonarins. Sem
gjöf frá Njáli til hins einhleypa Flosa eru þær býsna ögrandi og í
litlu samræmi við helgimyndina Njál sem er nánast trúarsetning
fræðimanna.60 Enda reynist Flosi ófær um að leiða þær hjá sér.
56 Sama rit, 23-24.
57 í frásögn Morkinskinnu af skiptum Finns Árnasonar og Haralds harðráða sést
að móðgun sem ekki vísar til neins má leiða hjá sér. Þegar Finnur kallar
drottningu systur sína meri leiðir konungur það hjá sér „sem barns orð oc
hava sva allir siþann virt“. (Morkinskinna, 215) Viðbrögð Flosa við orðum
Skarphéðins eru gagnstæð. Vitaskuld skiptir máli að félagslegar aðstæður eru
aðrar. Flosi er ekki í sömu aðstöðu að sýna mildi og konungur. Konan sem
ekki er viðstödd, Hildigunnur, skiptir vitaskuld máli líka, eins og hefur verið
bent á. Flosi hafði leitt hjá sér blóði drifnu skikkjuna sem varpað var á hann og
á því erfiðara með að leiða hjá sér bláu brækurnar frá Skarphéðni líka.
58 McNamara (1994: 11) nefnir dæmi um hvernig ókvæntir veraldlegir höfðingjar
urðu fyrir aðkasti á 12. öld og tengir það við endurmótun kynferðis á þeim
tíma.
59 Aðdróttun Skarphéðins er sögð á þann hátt að ásinn geri Flosa að konu og er
þess ekki getið að Flosi fái neinu um ráðið. Dæmi eru um það frá miðöldum
og nútímanum að karlar nauðgi öðrum körlum til þess eins að auðmýkja þá.
Þar er Bjarnarsaga Hítdælakappa lykiltexti (sjá t.d. Meulengracht Sorensen
1980: 32-33, 63-71; Gade 1986).
60 Flestir fræðimenn hafa leitt alveg hjá sér öfuguggaháttinn sem í gjöfinni felst
og talið að Njáll geri þetta „af góðum hug“ eins og Vésteinn Ólason orðar það
(1998: 169). Kirsten Wolf kallar gjöfina „höfðinglega" (1997: 394). Hugmynd-
in er þá sú að slæðurnar séu „baugþak", e.t.v. ætlað Hildigunni sérstaklega,
(sbr. Einar Ólafur Sveinsson 1933: 135; Finnur Jónsson 1908: 285). Á móti því
mælir að Njáli ætti að vera kunnugt um einlífi Flosa og frýju Hildigunnar.