Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Síða 61

Lútherska þjóðkirkjan
kirkja trúarinnar er hulin í kirkju reynslunnar, hin sanna kirkja Guðs er
ekki á valdi mannanna. Kirkjuskilningur Lúthers mótaðist ekki hvað
minnst af gagnrýni hans á rómversku kirkjuna. Lúther tefldi fram
andlegri kirkju: civitas spiritualis, sem er hugtak ættað úr guðfræði
Ágústínusar.7
Homsteinn að lútherskum kirkjuskilningi er sjöunda grein
Ágsborgarjátningarinnar: „Ennfremur kenna þeir að ein heilög kirkja
muni æfinlega við haldast. En kirkjan er söfnuður heilagra þar sem
fagnaðarerindið er réttilega boðað og sakramentunum réttilega veitt þjón-
usta. Og til sannrar einingar kirkjunnar er það nóg að vera samhuga um
lærdóm fagnaðarboðskaparins og um þjónustu sakramentanna, en ekki er
það nauðsynlegt að alstaðar séu sömu mannasetningar eða sömu
kirkjusiðir og kirkjuvenjur af mönnum tilsettar, eins og Páll segir: Ein
trú, ein skím, einn Guð og faðir allra.” Hér er kirkjan skilin út frá
hlutverki sínu.8 Þessa skilgreiningu kallar þýski guðfræðingurinn Dietrich
Rössler „lágmarksskilgreiningu”. Því má bæta við að hið kirkjulega
embætti er í Ágsborgarjátningunni einnig skilið út frá hlutverki.
Þótt hugtakið þjóðkirkja sé ekki notað í Ágsborgarjátningunni (samin
1530) þá er sú kirkja, sem þar er skilgreind, þjóðkirkja í þeim skilningi
að hún á erindi við alla og er öllum opin. Og einnig er hún þjóðkirkja í
þeim skilningi að skilin milli kirkju og þjóðfélags em engin.
Sem fyrr segir var það kenning Lúthers og einnig sá kirkjuskilningur
sem Ágsborgarjátningin byggist á að kirkjan sé ein, hún sé að vísu
blönduð (corpus permixtum). Þar er sem sagt til staðar sú vitund að
kirkjan sé ekki hreint samfélag ef svo má að orði komast. Hún er
samfélag trúaðra en í þessu samfélagi em einnig margir sem varla geta
kallast trúaðir. Og það ber ekki að skilja þama á milli. Hún verður ávallt
„menguð”. Þetta var sjónarmið Lúthers. Það er eitt sterkasta einkenni
lúthersku kirkjunnar að hún er opin, siðbótarmenn vildu forðast að skera
úr því hver væri í raun innan og hver utan hinnar sönnu kirkju. Úr því
sker enginn nema Guð. Sérhver tilraun til þess að hreinsa söfnuðinn og
gera mörkin milli kirkju og heims í þessum skilningi greinilegri eru
tilraunir til að mynda hreinan söfnuð og það er í hreinni andstöðu við
kirkjuskilning siðbótarmanna.9
En það hangir meira á spýtunni. Að skilningi Lúthers er kirkjan
samfélag manna (raunar notaði Lúther frekar orðið söfnuður en kirkja).
Sú kirkja sem við játum trú á í trúarjátningunni er ekki þessi jarðneska
kirkja heldur hin ósýnilega kirkja. Þess vegna talar Lúther um sýnilega og
ósýnilega kirkju. Hin sýnilega kirkja er að vísu ekki án nærvem hinnar
ósýnilegu kirkju. Söfnuðurinn kemur ekki saman nema vegna þess að hin
ósýnilega kirkja er til staðar. Söfnuðurinn er kominn til að hlusta á orðið
7. Sama rit, bls. 242.
8 Rössler, bls. 245: "Dass er (Melanchton) die Kirche funktional begreift: Sie "ist" in
ihrer Praxis."
9. Loff, Wenzel og Lutz Mohaupt: Volkskirche - Kirche der Zukunftl Hamburg 1977,
bls. 31.
59