Skagfirðingabók - 01.01.1967, Page 22

SKAGFIRÐINGABÓK
talsskýrslum), yfir 20 hundruð hjá hvorum að frádreginni sjöund.
Hélzt það framtal nær óbreytt hjá Jóni, meðan báðir lifðu. En framtal
prófasts hækkaði smám saman, unz hann lézt. Má telja víst, að bún-
aður Jóns hafi á þeim árum gengið skaplega. Prófastur hefur haft hönd
á bagga með honum, veitt honum aðhald og vafalaust hlaupið í skörð-
in, er Jóni var vant greiðslu. Þótt Jóni þætti snemma sopinn góður,
hefur hann haft hemil á sér þau ár. Prófastur var bindindismaður á
þeim árum og tók óvægilega á ölvun. Sennilega hafa þeir þó ekki átt
samleið eins góða og æskilegt hefði verið. Dreg ég þá ályktun mína af
því, hve Jón talaði kuldalega um presta, er tímar liðu lengra fram.
Benedikt prófastur lézt 28. apríl 1868 og var jarðaður við hlið dætra
sinna að Hólum 14. maí. Þá var þar fátt boðsmanna, nokkrir prestar
og annað fyrirfólk. Ekki var vinnufólki á staðnum boðið að vera í
kirkju við þá kveðjuathöfn. Má láta sér detta í hug, að það hafi verið
samkvæmt venju þess tíma. Allir vinnufærir menn á staðnum, sem
gengu til útiverka, börðu hlöss á túni, meðan jarðarförin fór fram.
Vænum gemlingi hafði verið slátrað, hann steiktur og færður á veizlu-
borð. Þetta sagði mér merk kona, sem þá var á Hólum, 13 á.ra gömul,
fósturdóttir þeirra Jóns Benediktssonar og Sigríðar. Efa ég ekki sann-
indi orða hennar.
Nú var foringinn fallinn, sá sem verið hafði svipmestur samtíðar-
manna sinna á stóru svæði og sannnefndur héraðshöfðingi. Hann hafði
verið bakvörður hreppstjórans í sveit sinni og ráðið einn mestu um
sveitarstjórnarmál. „Hann varði hreppinn vel," sagði gamall Hjalt-
dælingur (f. um 1840). Þetta er alveg rétt. En járnaga beitti hann oft-
sinnis til þess að fá málum sínum framgengt, hindraði jafnvel gift-
ingar hjónaefna, þótt væru heil heilsu, ef þau voru fátæk og ekki
líkleg til að eignast fé. Flest var til vinnandi að forðast sveitarþyngsli.
Siðferði mun hafa verið snurðulaust í sveitinni um hans daga, en
breyttist við fráfall hans að mun til hins verra. Harður agi er ekki
líklegur til þess að valda hugarfarsbreytingu eða glæða siðgæði.
Mikill var Hólaauður. Mun nú hvorki mældur né veginn auður sá,
er prófastur lét eftir sig. Af veðmálabókum Þingeyjarsýslu er ljóst,
að hann seldi Grásíðu í Kelduhverfi 12. okt. 1850 Þórarni Grímssyni
á Víkingavatni fyrir 1000 ríkisdali, en „áskilur sér og sínum einka-
20