Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Blaðsíða 29

28
„nema ef skip skyldi verða gagngjört sent hingað af stjórninni til flutninga
hjeðan“.23
Það er hins vegar ekki rétt, sem haldið er fram, að Magnús hafi ráð-
lagt mönnum að flytjast frekar til Norður-Ameríku.24 Þess sést engin stoð
í samantekt Björns ritstjóra, ekki heldur í minningargrein sem Magnús
skrifaði í mars 1874 um bróður sinn, Kristján Ísfeld, né heldur í greinar-
gerð um Brasilíu er hann setti á blað í apríl það sama ár.25 Að vísu hafði
Magnús lesið grein Íslendings á Washingtoneyju er fullyrti að enginn slóði
heima á Íslandi væri svo aumur að hann gæti ekki komist af á eyjunni. Þessi er
ekki raunin í Brasilíu, upplýsti Magnús, og því betra fyrir óduglega menn að
fara til Norður-Ameríku. Það var nokkur hæðni í þessum orðum. Veifiskati
heima á Íslandi var ekki líklegur til að breytast í velmektarbónda í öðru
landi, var skoðun Magnúsar. Þess þá heldur sem hann skorti þar „tungu-
málið, peninga og kunnáttu“, og jafnvel heilsu til almennra verka. Þannig
skrifaði Magnús ekki í neinum æsingastíl, heldur vildi „gjöra það rjett, eptir
rjettri og áreiðanlegri þekking hlutanna“, sem væri þeim vandkvæðum
bundið að hann var ekki búinn að dvelja nema þrjá mánuði í landinu, við-
urkenndi Magnús hreinskilnislega. Á þessum stutta tíma hafði þó fegurð
Brasilíu náð að heilla hann, þar væri að finna mikinn náttúruauð, fólkið væri
yfirleitt „gott og viðkunnanlegt; í því tilliti sakna jeg ekki Íslands“, en það
væri makrátt og hneigt til prangs. Niðurstaða hins jarðbundna Íslendings
var skýlaus: „Með tímanum hlýtur að verða mikil og fögur saga þessa guð-
dómlega fagra lands“. og ráðin sem hann sendi heim voru líka afdráttarlaus:
Komið þið landar mínir sem hafið „löngun, hug og dug“, og svolitla pen-
inga, hér eru tækifærin til að verða eitthvað. En til þess þurfið þið að leggja
mun harðar að ykkur en nokkru sinni heima á Íslandi.26 Þannig vildi Magnús
þreifa sig áfram með vilja og viti og engan hafa að ginningarfífli.
Skipið sem aldrei kom
Líklega hefur þó verið nokkuð sama hvað Magnús, nú eða Jónas Fr.
Bardal, hefðu skrifað heim að enduðu sumri 1873. Þeir voru búnir að
23 „Úr brjefi frá Magnúsi Guðmundssyni“, Norðanfari 6. febrúar 1874, bls. 12.
24 Þorsteinn Þ. Þorsteinsson, Æfintýrið frá Íslandi til Brasilíu, bls. 282. Þar segir að
þessi ráðlegging frá Magnúsi hafi birst í blöðum á Íslandi.
25 Minningargreinin um Kristján Ísfeld, sem andaðist í Rio de Janeiro hinn 6. febrúar
1874, tæplega 33 ára, og samantektin um Brasilíu birtust í aukablaði Norðanfara, í
júlí 1874, bls. 82–84, án fyrirsagnar.
26 „Úr brjefum“, Norðanfari, aukablað í júlí 1874, bls. 83–84.
JÓN HJALTASoN