Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Blaðsíða 187

186
staðsett utan textans þá jafnast þau frekar á við lestur en skrif og
ráðast þar með inn á forsögulegt yfirráðasvæði þar sem hið Ókunna
(lesandinn) ræður yfir túlkuninni. (bls. 61)
Hér ber að taka fram að eftirlendufræði, í því samhengi sem þau eru með-
höndluð í bókinni The Empire Writes Back, einblína á heimsveldismiðjur
og nýlendujaðra. Vandamálin sem bókin lýsir vel er hinsvegar óþarfi að
sjá fyrir sér í slíkum tvenndum. Nefna má skáldsögu Ha Jin, Waiting, sem
dæmi um „sýn í tvær áttir“ og „rithöfundinn sem túlk“ og „rithöfundinn
sem menningarlesanda“ án þess að skoða viðfangsefnið í samhengi valda og
nýlenduyfirráða.33 Sögusvið skáldsögu Ha Jin er Kína, sem er ekki nýlenda
og enska er ekki heimsveldistungumálið þar. Engu að síður ber sagan vott
um tvísýn og túlkun á Kína eftir byltinguna, þar sem Ha Jin, sem banda-
rískur rithöfundur af kínverskum uppruna, setur sjálfan sig í stöðu túlks
á sínum eigin uppruna fyrir lesendur sem ekki þekkja til. Í þessu tilfelli,
sem og í tilfelli The Joy Luck Club eftir Amy Tan og The Warrior Woman
eftir Maxine Hong Kingston, má sjá að togstreita ríkir á milli kínverskra
lesenda og bandarísk-kínverskra lesenda um það hvort menningartúlkun
rithöfundarins sé nákvæmlega rétt. Þess vegna er betra að tala um þriðja
umhverfið sem sprettur upp í þess konar umræðu, frekar en að reyna að
halda í hugmyndina um hrein tvenndartengsl. Við gætum til dæmis séð
fyrir okkur marga menningarheima sem nærast hver á öðrum og eru virkir
samtímis, þar sem rithöfundar og lesendur mynda ýmsar tengingar á milli
þeirra, en þá verður eignarhald harla óskýrt – og spurningin um það hver
hafi réttinn til að tala fyrir hvern og hvaða sögur hann megi segja. Í stuttri
fræðigrein eftir Ian Almond, sem birtist í tímaritinu Orbis Litterarum árið
2002, er örlítið dæmi um þennan óskýrleika.34 Almond ber saman sögur
eftir Rudyard Kipling og Raja Rao og sýnir hvernig þeir yfirtóku báðir
í mismunandi áttir, en í sama tilgangi (sem var að sýna yfirburði þeirra
eigin menningarheima og þjóða, Englands og Indlands). Almond bendir
á að verkefni af þessum toga hljóti alltaf að leiða til sömu niðurstöðu,
33 Ha Jin fæddist í Liaoing í Kína árið 1956. Hann óx úr grasi í Kína menningar-
byltingarinnar en fjórtán ára gamall gekk hann í herinn og var hermaður í sex ár.
Meðal bóka hans eru Ocean of Words, Under the Red Flag, In the Pond og Waiting,
sem og ljóðasöfnin Between Silences og Facing Shadows. Hann er nú búsettur í
Bandaríkjunum og kennir við Emory University í Atlanta. [Ha Jin hefur kennt við
Boston University í Boston, Massachusetts, frá 2002. – Aths. þýð.]
34 Ian Almond, „Lessons from Kipling and Rao. How to Re-appropriate Another
Culture“, Orbis Litterarum 57:4 (2002), bls. 275–287.
KRistJAnA GunnARs