Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Blaðsíða 60
59
ólafur Arnar sveinsson
„Riffillinn er hinn besti vinur
hermannsins“
Átök um sjálfsmyndir íslensks vesturfara
Inngangur
Ég hef skráð yfirborð nokkurra atburða, en ég get ekki fest á blað
tilfinninguna sem þeir hafa skilið eftir innra með mér. Hún er sam-
ansafn af sýn, lykt og hljóðum sem ekki er unnt að tjá í texta.1
Þessi orð Erics Blair – sem kunnari er undir nafninu George orwell – í
bókinni Homage to Catalonia lýsa ágætlega upplifun hermanns af spænska
borgarastríðinu. Bókina skrifaði hann stuttu eftir að þátttöku hans í styrj-
öldinni var lokið, þegar atburðir voru enn í fersku minni – ef minni getur
einhvern tímann talist ferskt. Að eigin sögn gat rithöfundurinn orwell
ekki komið allri reynslu hermannsins, byggðri á öllum skynfærum lík-
amans, í almennilegt textaform. Það var þó fleira sem hamlaði honum frá
því að tjá reynsluna á sannan hátt og orwell vonaði að vitnisburður sinn
væri ekki of villandi. „Ég trúi því að um viðfangsefni sem þetta sé enginn
eða geti verið sannsögull. Það er erfitt að vera viss um nokkuð, nema það
sem þú sérð með eigin augum, og meðvitað eða ómeðvitað skrifa allir sem
þátttakendur“, skrifaði orwell.2
Í þessari grein verða skoðaðar sjálfsmyndir íslensks vesturfara, Sigurðar
1 „I have recorded some of the outward events, but I cannot record the feeling they
have left me with. It is all mixed up with sights, smells, and sounds that can not be
conveyed in writing“ (George orwell, Homage to Catalonia, London: The Folio
Society, 1970, bls. 209–210).
2 „I believe that on such an issue as this no one is or can be completely truthful. It
is difficult to be certain about anything except what you have seen with your own
eyes, and consciously or unconsciously everyone writes as a partisan“ (orwell,
Homage to Catalonia, bls. 210).
Ritið 1/2014, bls. 59–81