Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Blaðsíða 64

63
tilefni.14 Það var svo um aldamótin 2000, í tilefni af 1000 ára afmæli landa-
funda norrænna manna í Ameríku, sem persónulegar heimildir vesturfar-
anna komust í hámæli. Aðferðafræðin var þó ansi ólík meðal höfunda eða
henni var einfaldlega ábótavant, auk þess sem sjónarhorn sumra voru í takt
við eldri sagnaritun. Við rannsókn á ævi Sumarliða Sumarliðasonar var
sagnfræðingurinn Hulda Sigurborg Sigtryggsdóttir t.d. sannfærð um að
dagbækur og bréf hans gætu boðið upp á „heildstæða sögu“.15 Hún taldi
einnig að sendibréf væri hægt að nota til að fylla upp í eyður annarra heim-
ilda.16 Það er miður að hugmyndafræðileg nálgun á heimildirnar sé ekki
skýrð betur í bók Huldu um Sumarliða og að vissu leyti fellur hún þar með
í þann farveg sem eldri sagnaritun hafði rutt. Dæmi um svipaðar áherslur
er að finna í formála bókarinnar Æfintýrið frá Íslandi til Brasilíu sem kom
út 1937–1938 og fjallaði um íslenska innflytjendur í Brasilíu á 19. öld. Þar
er því haldið fram að sagan verði fyllilega sögð með því að nota svokölluð
„Brasilíubréf“.17 önnur bók sem kom út í kringum aldamótin 2000 og
fjallaði um persónulegar heimildir vesturfaranna var Burt – og meir en bæj-
arleið í ritstjórn sagnfræðinganna Sigurðar Gylfa Magnússonar og Davíðs
Ólafssonar. Þar var hugmyndafræði einsögunnar fylgt eftir og lítið átt við
texta heimildanna, svo að orð einstaklinganna fengju að standa með sem
minnstri íhlutun.18 Bókin er fyrst og fremst heimildaútgáfa á dagbókum og
nokkrum bréfum án þess að textarnir séu greindir á markvissan hátt, þó að
Davíð nýti sér dagbókarbrot og sjálfsævisögur í öðrum kafla bókarinnar.
frá. Úr bréfum Valtýs Guðmundssonar til móður sinnar og stjúpa 1878–1927, Finnur
Sigmundsson bjó til prentunar, Reykjavík: Bókfellsútgáfan, 1964.
14 Björn Jónsson, „Fréttabréf frá Nýja-Íslandi“, Bjarni Vilhjálmsson bjó til prentunar
og ritaði formála, Andvari 100:1 (1975), bls. 64–74.
15 Hulda Sigurborg Sigtryggsdóttir, Frá Íslandi til Vesturheims. Saga Sumarliða Sum-
arliðasonar gullsmiðs frá Æðey, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2002,
bls. 7.
16 Hulda Sigurborg Sigtryggsdóttir, „Gullsmiðurinn frá æðey. Fyrirlestur, haldinn á
félagsfundi í ættfræðifélaginu, fimmtudaginn 26. mars 1998“, Fréttabréf Ættfræði-
félagsins 16:4 (1998), bls. 9–19, hér bls. 9.
17 Sigurgeir Friðriksson, „Formáli útgefandans“, Þorsteinn Þ. Þorsteinsson, Æfintýrið
frá Íslandi til Brasilíu. Fyrstu fólksflutningar frá Norðurlandi, Reykjavík: Sigurgeir
Friðriksson, 1937–1938, bls. 5–6, hér bls. 6.
18 Kári Bjarnason og Sigurður Gylfi Magnússon, „Formáli“, Burt – og meir en bæjarleið,
bls. 7–10, hér bls. 7–8. Ekki er markmiðið að rekja hér hugmyndafræði einsög-
unnar, en vert að benda á Molar og mygla. Um einsögu og glataðan tíma, ritstj. Ólafur
Rastrick og Valdimar Tr. Hafstein, Reykjavík: Bjartur og ReykjavíkurAkademían,
2000; Sigurður Gylfi Magnússon og István M. Szijártó, What is Microhistory? Theory
and Practice, London: Routledge, 2013.
„RIFFILLINN ER HINN BESTI VINUR HERMANNSINS“