Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Blaðsíða 76

75
Áróður mótaði að mörgu leyti hugmyndir hermanna um vígstöðvarnar
og andstæðinga sína. Ríkjandi viðhorf voru á þá leið að eftirsóknarvert væri
að berjast fyrir breska heimsveldið. Sögubækur gerðu mikið úr tilkomu-
miklum bardögum og hetjum, og var þá hollusta Kanadamanna við breska
heimsveldið gjarnan hafin upp á æðra plan. Um aldamótin voru uppi þau
viðhorf að hernaður væri að verða mannúðlegri, hóflegri og kristilegri en
áður þekktist.59 Ennfremur var áróðri beint að ungum mönnum í gegnum
alþýðumenningu, s.s. söng, kvikmyndir, dagblöð og auglýsingar. Í tónlist
birtist m.a. sú hugmynd að mæður skyldu hvetja syni sína til að rækja
skyldur sínar.60 Þjóðverjum var lýst sem fjandsamlegum þjóðflokki.61 Í
íslenskum blöðum var því haldið fram að Þjóðverjar hafi lifað á ránum og
gripdeildum í gegnum tíðina. „Hrottar í orði og hrottar á borði“, skrifaði
sr. Friðrik J. Bergmann í Almanak Ólafs S. Thorgeirssonar árið 1917.62
Það er ekki óeðlilegt að Sigurður hafi orðið fyrir áhrifum áróðurs af
þessu tagi. Hann virðist einnig hafa heillast af þeirri hugmynd að fara
til Evrópu til að berjast í styrjöld: „[J]eg get ekki neytað því, að jeg hefði
gaman af að komast þangað, þar er líklega margt að sjá sem maður hefur
aldrei sjeð áður“.63 Að eigin sögn voru ástæður þess að Sigurður gekk til
liðs við herinn þær að hann væri ekki huglaus, en í bréfum til móður sinnar
sagðist hann ennfremur vera tilneyddur til að fara í stríðið, að öðrum kosti
yrði hann skotinn án dóms og laga.64 Það á sér enga stoð í heimildum,
enda var Sigurður ekki kvaddur í herinn. Hann skráði sig sjálfviljugur.
Hér birtist því enn eitt dæmið um það hvernig frásögn var hagrætt í þá
átt sem þótti viðeigandi í skrifum hans til móður sinnar. Nema hann hafi
einfaldlega misskilið reglur sem sögðu að þeir sem flýðu af vígvellinum
yrðu skotnir.
Sigurður hafði þó afar skýrar hugmyndir um andstæðingana. Í hans
huga voru þýskir hermenn ekki mannlegir og Wilhelm II Þýskalandskeisara
lýsti hann sem djöfli í mannsmynd. „[Þ]eir eru dýr enn ekki menn, það er
59 Jeffrey A. Keshen, Propaganda and Censorship During Canada’s Great War, Edmon-
ton: The University of Alberta Press, 1996, bls. xii.
60 Keshen, Propaganda and Censorship During Canada’s Great War, bls. 20–22.
61 Keshen, Propaganda and Censorship During Canada’s Great War, bls. 24–25.
62 Friðrik J. Bergmann, „Milli heims og heljar. Þýzkaland, England, Frakkland,
Belgía. Joffre, foringi Frakka, með mynd“, Almanak Ólafs S. Thorgeirssonar 23:1
(1917), bls. 21–50, hér bls. 24.
63 ÞÍ, Einkaskjalasöfn, E.99.2, Sigurður Johnsen, 8. apríl 1916.
64 ÞÍ, Einkaskjalasöfn, E.99.2, Sigurður Johnsen, 8. apríl 1916.
„RIFFILLINN ER HINN BESTI VINUR HERMANNSINS“