Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Blaðsíða 105
104
sjálfstæðir til að þola einveldisþróunina í Noregi. Ísland reyndist hins vegar
þegar frá leið of harðbýlt eftir plágur og harðindi og dugmikið, kjarkað
fólk valdi því að leita grænni haga annars staðar. Þessi saga gagnaðist vel
sem útskýring á því að afkomendur þessa frelsisleitandi fólks völdu að yfir-
gefa föðurlandið og freista gæfunnar í nýju og betra landi. Þeim var það í
blóð borið. Í Vesturheimi urðu þessar tvær goðsögur að einni sem notuð
var til að rökstyðja að Íslendingar gætu bæði skarað fram úr á Íslandi og
í Kanada í krafti sinnar glæstu fortíðar og sögu. Nýja goðsögnin beindist
fremur að aðgerðum en verufræði, því sem menn gætu gert fremur en því
sem menn væru, segir Neijmann, en:
Metnaðurinn til að verða bæði bestu Íslendingarnir og bestu
Kanadabúarnir hefur, að sönnu, reynst Vestur-Íslendingum vel þótt
hann hafi stundum í rituðu máli haft tilhneigingu til að verða of
mikill og jaðra við þjóðernishroka.3
Í goðsögninni sem hér var rakin er innbyggð þversögn eða tvískinnungur:
hvers vegna þarf að yfirgefa „fyrirheitna landið“ nema það hafi beinlínis
reynst börnum sínum illa og brugðist þeim? Hafi það hins vegar reynst
börnum sínum vel snýst dæmið við og þau hefðu ekki átt að yfirgefa land
sitt.4 Hér má glöggt sjá það mynstur sem Carol J. Singley talar um að ein-
kenni bæði ættleidda og innflytjendur. Hún segir að ættleiðingar í mynd-
hverfðum skilningi séu ekki aðeins eitt algengasta minnið í bandarískri
menningu heldur einkenni „[t]vístraðar líffræðilegar fjölskyldur og sjálf-
valdar fjölskyldueiningar […] amerískar bókmenntir á einhvern hátt sem
gerir þær sláandi ólíkar bókmenntum annarra þjóða“.5 Að hennar mati
einkennast fjölmenningarsamfélög og innflytjendasamfélög af jákvæðu
viðhorfi til hins nýja og ferska. Þau leggja áherslu á félagslegan hreyf-
anleika, opin kerfi og frelsi. En nýju upphafi fylgja ekki aðeins jákvæðar
tilfinningar heldur líka vofur fortíðar, þungrar reynslu og saknaðar. Það er
alþekkt að þegar „ættleiddir“ einstaklingar eða innflytjendur finna böndin
3 Daisy L. Neijmann, The Icelandic Voice in Canadian Letters: The Contribution of
Icelandic-Canadian Writers to Canadian Literature, ottawa: Carleton University
Press, 1997, bls. 78. Þýðing greinarhöfundar.
4 Slíkar tilfinningar hafa ef til vill ekki verið fjarri Einari Hjörleifssyni Kvaran þegar
hann ákvað að birta ljóð Matthíasar Jochumssonar „Volaða land“ í Lögbergi 18. júlí
1888, Íslendingum á Íslandi til mikillar reiði.
5 Carol J. Singley, Adopting America: Childhood, Kinship, and National Identity in
Literature, oxford: oxford University Press 2011, bls. 5.
dAGný KRistJÁnsdóttiR