Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2014, Side 86

85
safnað saman af yfirborðinu, úr skjalasöfnum og endurminningum ein-
staklinga; snertiflötum fortíðar og nútíma.
Víðivellir í Nýja-Íslandi
Jón Guttormsson og Pálína Ketilsdóttir fluttu frá Íslandi með ungan
son sinn árið 1875. Fjölskyldan stefndi til Kanada og settist fyrst að í
ontariofylki þar sem Jón fékk vinnu við skógarhögg og lagningu járn-
brauta. Eftir einn vetur í ontario flutti fjölskyldan til Gimli, höfuðstaðar
Nýja-Íslands, við vesturströnd Winnipegvatns. Þar bjuggu þau í skamman
tíma þar til þau tóku sér heimilisréttarland við bakka Íslendingafljóts í
norðurhluta nýlendunnar og kölluðu Víðivelli. Fjölskyldan varð fyrir val-
inu í þeirri rannsókn sem hér er greint frá vegna þess að elsta bæjarstæðinu
á Víðivöllum hefur lítið verið raskað og úr bakka bæjarlækjarins hrynur
gamalt rusl, glerbrot, leirkersbrot og bein.
Saga Jóns og Pálínu og afkomenda þeirra á Víðivöllum er um margt lík
sögum annarra íslenskra fjölskyldna sem fluttust til Kanada í lok nítjándu
aldar. Hún er þó ekki endilega dæmigerð enda er markmiðið hér ekki að
draga upp heildarmynd af samfélagi Íslendinga í Kanada heldur að auka
þekkingu okkar á reynsluheimi landnemanna og hvetja til fjölbreyttari
umfjöllunar um þessa mestu fólksflutninga Íslandssögunnar.
Indjánakofinn og landnámið (1876–1878)
Jörðin Víðivellir var mæld út að hætti kanadískra landmælingamanna og
auðkennd með raðtölunni RL 2-23-4 E. Árið 1876, þegar Jón Guttormsson,
Pálína Ketilsdóttir og Vigfús sonur þeirra komu þangað fyrst, var jörðin
skógi vaxin en í litlu rjóðri var bjálkakofi þar sem frumbyggjafjölskylda bjó.
Fjölskyldan lét íslensku fjölskyldunni eftir kofann og þar bjó hún fyrsta
veturinn.5
5 Óútgefnar endurminningar frá Guttormsson-fjölskyldunni. Guttormur J. Gutt-
ormsson og dætur hans skrifuðu talsvert um lífið á Víðivöllum. Þessi skrif eru
varðveitt hjá Gail Foster (barnabarni Guttorms) í Winnipeg og veitti hún höfundi
góðfúslega leyfi til að afrita og vitna í þau. Þar skrifar Guttormur meðal annars um
fyrstu búskaparár foreldra sinna eftir frásögnum þeirra og segir: „Þegar faðir minn
settist að hér á Víðivöllum 1876 var bjálkakumbaldi lítill […]. Mig minnir það vera
hinn nafnkendi Indjáni John Ramsay sem bjó með fjölskyldu sinni í kofanum. En
undir eins og hann fréttir að faðir minn hefði „tekið landið“ fluttist hann með allt
sitt burtu og lét föður mínum eftir kofann að flytjast í, með móður mína og Fúsa
bróður minn, þá á fyrsta árinu“. Þótt Guttormur sé ekki viss um að það hafi verið
VÍðIVELLIR VIð ÍSLENDINGAFLJÓT