Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 17

S k i p u l a g a u ð n a r i n n a r
TMM 2009 · 1 17
Samkeppni í stað samráðs
Uppbyggingin á Höfðatorgsreit er í anda stefnu sem mætti kalla stefnu
hins algjöra niðurrifs og hinnar algjöru uppbyggingar. Hún felur þá
skoðun í sér að saga staðarins og byggingarhefðir, eða „andi Reykjavík-
ur“ svo vitnað sé í merka bók Hjörleifs Stefánssonar arkitekts, skipti
engu máli. Skýrasta dæmið um þessa stefnu er auðvitað bygging
Morgun blaðshallarinnar við Aðalstræti og niðurrif Fjalakattarins þar
við hliðina löngu síðar. Þá var davíð Oddsson borgarstjóri í Reykjavík.
Þessi stefna hefur verið ríkjandi fram á þennan dag, jafnvel þótt það hafi
lengi verið almennt viðurkennt að mörg af verstu skipulagsslysum borg-
arinnar megi rekja til hennar. Annað þekkt og mjög afdrifaríkt dæmi
eru hinar miklu turnbyggingar við Skúlagötu alveg ofan í lágreistri
timbur húsabyggð Lindargötu og Veghúsastígs. Þar voru merkileg hús úr
atvinnu- og byggingarsögunni rifin: Völundur og Kveldúlfshús. Á
sínum tíma lagði Guðrún Jónsdóttir arkitekt fram tillögur um endur-
uppbyggingu á svæðinu sem tæki mið af þeirri byggð sem fyrir væri.
Þeim tillögum var hafnað af fyrrnefndum borgarstjóra, davíð Oddssyni
og formanni skipulagsnefndar árin 1982 til 1994, Vilhjálmi Þ. Vil-
hjálmssyni. Þeir völdu fremur hámarksnýtingarstefnu byggingarfélag-
anna. Um leið komst sú lífseiga saga á kreik að ákveðin byggingarfélög
væru styrktaraðilar Sjálfstæðisflokksins.
Sömu stefnu algjörs niðurrifs og uppbyggingar var haldið áfram við
þessa götu á tímum R-listans. Það vekur furðu vegna þess að R-listafólk
hafði gagnrýnt þá Vilhjálm og davíð fyrir þessa stefnu. En þegar farið
er yfir árangur R-listans í skipulagsmálum borgarinnar er það sláandi
að þrátt fyrir miklar umræður um verndun og uppbyggingu og mikinn
áhuga á að skapa öflugan miðbæ og manneskjulegt borgarumhverfi
vildu hlutirnir taka einhverja allt aðra stefnu þegar til framkvæmda
kom. R-listinn hélt áfram turnbyggð við Skúlagötu, R-listinn afhenti
Eykt skipulagsvaldið við Höfðatorg. R-listinn hafði skipulagsvaldið
þegar Borgartúnið byggðist með stakstæðum glerhýsum og risastórum
bílastæðum allt í kring en engum gangstéttum og engri aðstöðu fyrir
gangandi vegfarendur og hjólandi. Sú gata er nú orðin ímynd bílhverfs
skipulags. En það var nákvæmlega þannig skipulag sem R-listinn ætlaði
að forðast. Einnig má nefna norðlingaholtið, nýtt hverfi sem reynist
vera hannað í „dæmigerðum úthverfastíl með botnlöngum og safngöt-
um og mikilli sóun landrýmis undir bílastæði“, svo vitnað sé Hrund
Skarphéðinsdóttur skipulagsráðgjafa og verkfræðing. Því má bæta við
að R-listinn setti á laggirnar sérstakt borgarfræðasetur, sem ber vissu-
TMM_1_2009.indd 17 2/11/09 11:27:25 AM