Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 131

d ó m a r u m b æ k u r
TMM 2009 · 1 131
göngul“ hún er (17), fullyrðir að hún kunni ekki að setja mörk á milli sín og
annarra (44) og hikar við að láta hana hafa lykil að húsinu sínu þar sem „hún
yrði ofan í hverri kirnu“ (23). Upp teiknast mynd af einrænni, lokaðri og bældri
konu enda segir Mado við hana: „Þú lifir í eigin heimi“ (25).
Uppgjörið sem Rán fer í gegnum í bókinni er margs konar; hún rifjar upp
bernsku sína; hún rifjar upp við fortíð sína á Spáni, ástarsamband sitt við
Roberto, spænskan andófsmann; hún rifjar upp tilurð og forsendur hjónabands
síns og Hansjürgs. En það sem mestu máli skiptir er hins vegar sú sára lífs-
reynsla sem er fólgin í því að Rán eignast son (með Roberto) sem verður eftir í
umsjón móður hennar og systur á Íslandi þegar hún giftist Hansjürg. Þegar
hún ætlar að sækja hann aftur vill drengurinn ekki koma: „Hún hafði tapað
þessu stríði og um leið fjölskyldu sinni“ (11). Smám saman verður lesanda ljóst
að þessi fórn hefur litað allt fullorðinslíf Ránar, haft áhrif á (barnlaust) hjóna-
bandið og í henni er fólginn sá mikli tregi sem verkið miðlar og gerir að verk-
um að lesandinn öðlast samúð með sögukonu þrátt fyrir ýmis fráhrindandi
persónueinkenni hennar sem birtast aftur og aftur í frásögninni. Móðurhlut-
verkið sem Rán fékk ekki að gegna litar líf hennar og samskipti hennar við
annað fólk. Það er engin tilviljun að Rán dregst aftur og aftur að Maríulík-
neskjum dagana sem hún dvelur í Barselóna áður en hún heldur til Íslands.
Hún nýtur þess að horfa á Maríu og soninn í steingerðri einingu, en verður bylt
við þegar hún rekst á líkneskju sem hún hefur ekki séð áður:
Þá kem ég auga á hana. Marmarinn er hvítur sem mjöll. Maður gæti haldið að
líkneskjan hefði verið að koma af verkstæði myndhöggvarans. nýkomin undan
meitlinum. Fögur kona og ung. Ég hef aldrei séð hana fyrr. María er með blæju
yfir hárinu og ofan á henni situr kórónan. Skikkjan sem hún ber á öxlunum er
tekin saman framan á brjóstinu með stórri nælu. En hendurnar … Vantar á hana
hendur … brotnað og aðeins stúfarnir eftir. Ekkert nema stúfar … og sonur hennar
horfinn úr fanginu á henni. (233)
Hér verða þau skil í frásagnarhætti sem minnst var á hér að framan; skipt er úr
1. persónu frásögn yfir í 3. persónu þegar sársaukinn lýstur sögukonu:
Hún hörfar afturábak, snýst á hæli og hleypur út. Hleypur niður efstu þrep stigans
og fyrirverður sig fyrir tár sem velta niður kinnarnar eins og hnullungar niður hlíð.
Hún skáskýtur sér upp að súlu í miðjum stiga þar sem pallur er og hlunkar sér í
stól. (233)
Sé lesandinn í vafa um tenginguna við hinn fjarverandi son Ránar, er hún
áréttuð í beinu framhaldi: „Litlir fætur í brúnum skóm tifa eftir malarstígnum
meðfram Tjörninni. Stígurinn er langur og breiður miðað við mannveruna
sem er þar á ferð. Hún er lögð af stað út í heiminn með tóma appelsínflösku í
annarri hendi. Þyrfti ekki nema detta … og móðirin tekur undir sig stökk“
(233). Síðar, þegar Rán er stödd á Mírósafninu, virðir hún fyrir sér annað
listaverk:
TMM_1_2009.indd 131 2/11/09 11:27:32 AM