Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 63
H a m l e t r e y k i r P r i n s : 101 R e y k j av í k á s í ð u o g t j a l d i
TMM 2009 · 1 63
MCn (Movie City news): Konurnar í myndum þínum sem eru ekki norrænar –
Abril og Hélène de Fougerolles, í Hafinu – stinga í stúf á Íslandi.
BK: Já, þær stinga svo sannarlega í stúf. Ég er hálfspænskur. Pabbi er Katalóni,
frá Barcelona.
Raunar er gengið svo langt í því að gæða myndina persónulegum drátt-
um að á margan hátt eru þar ekki bara þurrkaðar út vísanir í Hamlet eða
Laxness, heldur líka í bókina 101 Reykjavík. Þar er ekki bara átt við hið
innflutta spænska þjóðerni heldur var Baltasar spurður í viðtali við
kynningu myndarinnar hvort myndin væri sjálfsævisöguleg. Hann
nefndi aldrei bók Hallgríms en svaraði spurningunni hiklaust út frá
sjálfum sér: „Ó, hún er um mig. Vissulega“ (Leigh). Hann bætti við: „Ég
er ekki að reyna að segja sögu Íslands … Þetta er saga um mann. Þetta
er ekki saga um land.“ Þegar um er að ræða leikstjóra sem lítur á kvik-
myndina sem farmiða sinn frá Reykjavík kemur augljóslega ekkert á
óvart að þetta veki lítinn áhuga – og þó má segja að það sé einmitt eitt
af viðfangsefnum skáldsögunnar að segja sögu Íslands, með því að gefa
í skyn framvindu hennar frá 874 til 1944, og þar reynist hin upphaflega
íslenska frásögn af Hamlet koma að býsna góðum notum. Þótt í upp-
haflegri skáldsögu Hallgríms kunni að vera tekin afstaða gegn algjörri
svartsýni Hamlets í lokin og spáð bjartari framtíð fyrir aðalsöguhetjuna
og þá um leið fyrir Ísland, þá er það gert á grundvelli þekkingar og með
því að vega og meta staðreyndir. Með því að fella burt þetta lag vísana
og bendinga kann svo að virðast sem Baltasar geri sinn endi ennþá
bjartsýnni en hann rænir hann jafnframt rótfestu og hljómgrunni – það
er kaldhæðnislegt að vera með hetju í anda Hamlets sem heyrir ekki vís-
unina sjálfur en með því að svipta þeirri vísun algjörlega burt er verið að
rýra vitsmunalegan þrótt og breidd verksins. 101 Reykjavík er því kvik-
mynd eftir íslenskan leikstjóra, að mestu á íslensku, um persónu sem
hefur átt sinn þátt í að móta sjálfsmynd Íslendinga, en hún reynir af
fremsta megni að staðsetja sig í orðræðu heimskvikmyndalistarinnar,
eins og best sést á því að sagan um Hamlet er þögguð niður.
Árni Óskarsson þýddi
Verk sem vitnað er til
Baltasar Kormákur: 101 Reykjavík. dVd-diskur. 101 ltd. Reykjavík (án ártals)
Baltasar Kormákur. Viðtal. Movie City News, 27. maí 2003. Á netinu: http://www.moviecitynews.
com/Interviews/kormakur.html
Gollancz, Israel: Hamlet in Iceland. david nutt. London 1898.
Halldór Kiljan Laxness: Sjálfstætt fólk. 2. útgáfa. Helgafell. Reykjavík 1952.
TMM_1_2009.indd 63 2/11/09 11:27:28 AM