Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 77
F r á m i ð l u n t i l 2 0 0 m í l n a l a n d h e l g i
TMM 2009 · 1 77
Og er þá aðeins fátt eitt talið af þeim blóðugu skömmum, sem dundu á
Páli Briem. En á meðan Skúli Thoroddsen flutti þessa ræðu, tvísté Páll
Briem á gólfinu fyrir framan hann, lamdi hnefunum saman í sífellu og
hrópaði aftur og aftur: „Lygi, lygi, lygi, lygi.“ Í hvert sinn sem hann
nefndi orðið þá lamdi hann hnefunum saman. Forseti hringdi bjöllu og
vinir Páls gengu fram og leiddu hann burt og fengu hann til að setjast
niður.
Örlög málsins urðu þau, að miðlunin var kolfelld á þinginu 1891 og
frumvarp Benedikts Sveinssonar var samþykkt með 18 atkvæðum gegn
3. Þeir sem greiddu atkvæði með Páli Briem voru Eiríkur Briem, bróðir
hans, og Þorlákur í Fífuhvammi. En meira að segja hinn bróðir Páls,
sem einnig sat á þingi, Ólafur Briem, snerist gegn honum.
Á þessu þingi tapaði Páll Briem og miðlunarstefna hans. Sigurvegari
varð Benedikt Sveinsson og þjóðernisstefna hans. Sá sigur varð aðeins til
þess að samþykktir Alþingis voru læstar í skúffunum í Kaupmanna-
höfn, svo sem alltaf áður, og Íslandssögunni var frestað um 15 ár.
Sennilega varð það Páli Briem að falli að þessu sinni, að hann hafði mál-
stað sem hann trúði á. Hinu trúði hann hins vegar ekki, að fólk gæti
verið svo skammsýnt að snúast gegn stefnu sem honum fannst svo
sjálfsögð. Kannski var það einfeldni, og líklegast er svo.
Valtýskan
næst reyndi dr. Valtýr Guðmundsson, prófessor í Kaupmannahöfn, að
miðla málum. Í fyrirlestri sem dr. Valtýr hélt á árinu 1895 í Kaupmanna-
höfn, að viðstöddum flestum Íslendingum sem þá voru búsettir í Kaup-
mannahöfn, predikaði hann að skynsamlegt væri að hægja á ferðinni í
sjálfstæðiskröfum. Frumvarp sitt, sem síðar var kallað Valtýska, lagði dr.
Valtýr Guðmundsson fram á Alþingi á árinu 1897. Það frumvarp var að
því leyti eins og miðlun Páls Briem að dr. Valtýr gekk eins langt eins og
hann taldi mögulegt miðað við það að frumvarpið yrði samþykkt í Kaup-
mannahöfn. Ráðgjafi skyldi vera Íslendingur, eiga sæti á Alþingi og bera
ábyrgð gagnvart því en búsettur í Kaupmannahöfn. Jafnframt yrði hann,
eins og það var orðað í frumvarpi dr. Valtýs 1897, að flytja mál fyrir kon-
ungi í danska ríkisráðinu. Þetta frumvarp náði nær helmingi þingsins
1897. En Þorsteinn Gíslason ritstjóri segir í söguriti sínu um þetta tíma-
bil, að af hinum helmingnum var því tekið með ópum og atyrðum.
Á það ber að leggja áherslu að dr. Valtýr Guðmundsson var að fjalla
um meira en stjórnarskrármálin, köld og ber. dr. Valtýr var að slást við
íslenska yfirstétt sem hafði mikil tengsl, einkum viðskiptaleg, í Kaup-
TMM_1_2009.indd 77 2/11/09 11:27:29 AM