Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 67

U p p r i s a a m l ó ð a n s
TMM 2009 · 1 67
Shakespeares, eins og til dæmis Hófí (Ófelía), faðir hennar Palli níelsar
(Póloníus), bróðir hennar Ellert, „Lerti“ (Laertes) og svo auðvitað
homma parið Rósi og Gulli (Rósinkrans og Gullinstjarna). Ég vildi láta
glitta í þetta annað slagið, eins og þegar Hlynur fer að hitta föður sinn á
bar við Hlemm sem hét Keisarinn á sínum tíma en ég breytti í Kastalann
til að vísa í upphafssenu leikritsins. Á einum stað gekk ég þó alla leið og
tímaþýddi heila senu beint út úr því. Það er þegar Palli níelsar kemur í
heimsókn til Hlyns Björns og þeir eiga furðulegt samtal sem byrjar
svona: „Hvað ert þú að lesa?“ „Orð, orð, orð…“ Þetta er fræg sena úr
Hamlet sem ég staðfærði inn í nútímann.
Hlynur Björn er hinsvegar ekki meðvitaður um hlutskipti sitt. Hann
fær reyndar á tilfinninguna að hann sé staddur í einhverju gömlu verki
en gerir sér aldrei grein fyrir því sjálfur. Mér fannst spennandi að senda
einhverjar setningar í hausinn á honum annað slagið, línur eins og „á
okkar ístru-móðu tíð“, sem er beint út úr þýðingu Helga Hálfdanarson-
ar, og láta Hlyn bara hrista hausinn yfir þeim. Hann skilur ekkert í
þessum „skilaboðum“. Ef við horfum á líf okkar úr lofti erum við öll
örsmáir maurar fastir í einhverju ævafornu leikriti.
Frá ræsi til reikistjarna
Þetta er ekki ósvipað því sem James Joyce gerði í Ódysseifi. Varstu þarna
að leika þér á svipaðan hátt, að kalla á klassískt verk aftur í tímann?
Já, ætli maður hafi ekki lært það þegar maður var að mennta sig til rit-
höfundar og lá í Joyce. Ég sé það núna, þegar þú nefnir það. Sú bók hafði
líka áhrif á mig varðandi það að fanga eina borg í skáldsögu og hafa
alltaf borgarkortið undir textanum. Í mínu tilfelli kom titillinn reyndar
á síðustu metrunum og ég þurfti að fara í gegnum alla bókina og breyta
textanum hér og þar svo hún talaði betur við titilinn. Ulysses er líka
sláandi „lókal“ bók; ákaflega stað- og tímabundin, um leið og hún er
auðvitað mjög „úniversal“. Það er hægt að tala til heimsins þótt maður
sé negldur upp við dyrastaf á Kaffibarnum. Af Joyce lærði ég líka að
þora að vísa í allskonar dægurmenningu, popptexta jafnt sem frægðar-
fígúrur. 101 var reyndar skrifuð í græskulausum galsa heimamannsins
og satt að segja grunaði mig aldrei að hún yrði þýdd á önnur mál. Það er
því alltaf með votti af samviskubiti sem ég útskýri fyrir þýðendum
hennar hugtök eins og „Tvær úr Tungunum“ og „Hemmi Gunn“. En allt
þetta er ég að uppgötva nú fyrst, þegar þú bendir á Ulysses. Áhrifin eru
þarna. Svo ekki sé talað um vitundarflæðið … Textinn í 101 Reykjavík
er líka mjög jarðbundinn og „áþreifanlegur“. Hlynur talar um skítugan
TMM_1_2009.indd 67 2/11/09 11:27:29 AM