Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 22

J ó n Yn g v i J ó h a n n s s o n
22 TMM 2009 · 1
höfn því fram að í góðærinu hefðu skáldin „orðið skrautskáld, skreyt-
iskáld, hirðskáld. Það er hlutskipti skálda á glæsilegum tímum.“2
En hafi einhver ennþá haldið að íslenskir rithöfundar væru áhuga-
lausir um það samfélag sem þeir lifa í – og hafi sá hinn sami ekki lesið
nógu mikið af íslenskum samtímabókmenntum til að sannfærast um
hið gagnstæða – þá hljóta atburðir síðustu vikna að hafa kveðið niður þá
skoðun í eitt skipti fyrir öll. Það þarf ekki annað en nefna ólíka höfunda
á borð við Einar Má Guðmundsson, njörð P. njarðvík og Hauk Má
Helgason til að sýna fram á það.
Sem fyrr fer mest fyrir skáldsögum og glæpasögum á íslenskum
bókmenntavettvangi. Árið 2007 voru skáldlegar minningabækur áber-
andi, en það fór minna fyrir þeim að þessu sinni. Þráinn Bertelsson
sendi frá sér Ég ef mig skyldi kalla, framhald sinnar bestu bókar, Ein­
hverskonar ég. nýja bókin er ekki jafn sláandi hreinskilin og einlæg og
sú fyrri en hún veldur ekki vonbrigðum. Óskar Árni Óskarsson er á
svipuðum slóðum og Einar Már Guðmundsson og fleiri höfundar hafa
fetað á undan honum með samfléttun sannfræði og skáldskapar í
Skuggamyndum úr ferðalagi, lágstemmdri bók sem var tilnefnd til
Íslensku bókmenntaverðlaunanna en kveikti ekki í þeim sem hér lemur
lyklaborð. Undirtitill sögu Ólafs Hauks Símonarsonar, Fluga á vegg, er
„sönn lygasaga“. Þar rifjar hann upp sögur úr bernsku sinni í vesturbæn-
um, sögur af prakkarastrikum og ævintýrum, en líka af fátækt og flókn-
um fjölskylduaðstæðum. Sagan er í nokkuð hefðbundnu formi endur-
minninga þar sem fullorðinn sögumaður stendur þétt upp við aðal-
persónuna og horfir yfir öxl hennar, þetta gerir söguna nokkuð nostalg-
íska.
Eins og svo oft áður fór í haust á kreik orðrómur um jólabókaflóðið, í
ákafa og eftirvæntingu haustdaganna reyna menn að koma á flot stóra-
sannleik, setningu sem náði utan um útgáfuna alla. Og stundum er
íslensk bókmenntaumræða svo dásamlega fyrirsjáanleg. Í aðdraganda
jólabókaflóðsins 2007 var viðkvæðið að árið væri dapurt skáldsagnaár
– og viti menn, það var varla búið að ræsa prentsmiðjurnar síðastliðið
haust þegar sá kvittur komst á kreik að árið 2008 væri einmitt alveg
óvenjulega gott skáldsagnaár. Gott og vel – það kom út töluvert af
góðum skáldsögum á árinu. Sem fyrr njótum við þess að eiga óvenju-
marga góða skáldsagnahöfunda á sama tíma, þeir eru af ólíkum kyn-
slóðum og koma að skáldsögunni úr ólíkum áttum. Og af því að þetta
er yfirlitsgrein, og af því ég hef fengið á mig misjafnt orð fyrir að taka
þátt í jafn hættulegum hlut og ritun yfirlitsrita, mun ég að þessu sinni
fjalla um skáldsögur ársins í tímaröð eftir því hvenær atburðir og pers-
TMM_1_2009.indd 22 2/11/09 11:27:26 AM