Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Side 83

F r á m i ð l u n t i l 2 0 0 m í l n a l a n d h e l g i
TMM 2009 · 1 83
skýringar að á áratugnum á undan höfðu alþjóðamál farið að skipta
miklu máli á Íslandi. Kommúnistaflokkur hafði verið stofnaður 1930 og
var fyrst í stað mjög alþjóðlegur í háttum og hyggju. 1938 varð hann að
Sósíalistaflokki, en ennþá mjög alþjóðlegur og fylgdi Komintern, þriðja
alþjóðasambandinu, í einu og öllu. Þegar utanríkisráðherrar þeirra Stal-
íns og Hitlers, öllum að óvörum, gerðu með sér griðasáttmála 21. ágúst
1939, og hétu hvor öðrum velviljuðu hlutleysi í styrjöldinni þá fylgdi
íslenski Sósíalistaflokkurinn og málgagn þeirra, Þjóðviljinn, þessari
ákvörðun sem skuggi væri. Það var því í anda þessa að þegar breski her-
inn sté hér á land 10. maí 1940 þá réðist Þjóðviljinn gegn honum af hinni
mestu hörku og miklu offorsi. Til dæmis sagði Þjóðviljinn í leiðara
skömmu eftir að breski herinn kom á land:
Við skulum því gera okkur alveg ljóst, að hvor sem sigrar í þeim hildarleik, sem
nú er háður á vígvöllum Evrópu, er ekkert um að velja fyrir okkur nema ferðalög
úr ösku í eld. Hvor aðilinn sem sigrar mun troða á rétti vorum og sjálfstæði, eins
og rétti og sjálfstæði annarra smáþjóða.
Síðan er haldið áfram og mælt með þriðja möguleikanum, nefnilega
sigri kommúnismans. Í þessa veru skrifaði Þjóðviljinn dag eftir dag. Þeir
sögðu m.a.s. í leiðara:
Allar tilraunir íhaldsblaðanna (og því má stinga inn innan sviga að þá er átt
við öll önnur blöð en Þjóðviljann) til þess að fá þjóðina til að sætta sig við það
réttindarán sem Bretar hafa hér framið er því aðeins einn liður í baráttu þeirra
fyrir auði og völdum á kostnað alþýðunnar. Þessi liður baráttu þeirra hefði litið
nákvæmlega eins út þótt Þjóðverjar hefðu hertekið land okkar, öll skrif íhalds-
blaðanna um hið breska hernám hefðu þau einnig notað um þýskt hernám,
hefðu aðeins sett þýskur í stað breskur, það var allt og sumt, sama er þeim hver
verndar, aðeins að þeir fái að lifa góðu lífi og alþýðan svelti.
Í Þjóðviljann skrifuðu þeir grein um „Jónasana, Ólafana og vændiskon-
urnar“ eins og það var orðað í fyrirsögn. Greininni lauk með því að segja
að það sé mjög að vonum þótt mestu vændisskepnur Íslands, Jónasarnir
og Ólafarnir, tali nú um vændiskonur og heimti þær grýttar.
Og daginn eftir að breski herinn hafði komið hingað birti Þjóðviljinn
leiðara sem hét: „Vér mótmælum allir“, þeir voru sem sagt líka í sjálf-
stæðisbaráttu. Leiðarinn endaði á þessa leið:
Skiljið það, Íslendingar: Vinnið í þeim anda: Látið ekki blekkja ykkur með því
að breska ljónið frekar en þýski örninn sleppi nokkrum ránsfeng nema hann
megi til. Íslendingar, við mótmælum allir því ofbeldi sem hér er beitt. Vér trúum
því að sá dagur komi að valdaræningjar nútímans, hvort sem þeir mæla ensku
TMM_1_2009.indd 83 2/11/09 11:27:30 AM