Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 11

S k i p u l a g a u ð n a r i n n a r
TMM 2009 · 1 11
Þétting er andlaust orð
Útþenslan verður að meinvarpi en ráðið við því heitir á Íslandi „þétting“.
Í stað útþenslu, í stað þess að brjóta sífellt nýtt land undir byggð, skyldu
vannýtt svæði, einkum úrelt iðnaðarsvæði í miðborginni og nálægt
henni, byggð upp. Fyrirmyndin kom einkum frá Bretlandi og Banda-
ríkjunum. Í Bandaríkjunum varð til skipulagsstefna sem kallast „new
Urbanism“ eða ný borgarstefna. Markmið hennar er að endurreisa hina
klassísku borg þar sem landið er nýtt undir þétta, blandaða byggð. nýja
borgarstefnan er í raun endurreisn gamalla gilda í borgarskipulagi. Árið
1993 héldu 2000 arkitektar og verkfræðingar þing í Chicago og stofnuðu
samtök um þessa nýju borgarstefnu. Þing samtakanna sendi fyrir tveim-
ur árum frá sér opinbera stefnu sem hljómar einhvern veginn svona:
Við aðhyllumst skipulagsstefnu sem hefur það sem meginreglu að borgarhverfi
séu fjölbreytt bæði hvað varðar mannfólk og starfsemi; að borgir og bæir skuli
skipulagðir fyrir þá sem kjósa að fara fótgangandi leiðar sinnar, á hjóli, eða með
almenningssamgöngum ekki síður en fyrir þá sem fara allt á bíl … Við hönnun
nýrra hverfa skal tekið mið af sögu staðarins, veðurfari, vistkerfi og byggingar-
hefðum.
Í Bretlandi skipaði forsætisráðuneytið árið 1998 svokallaðan „Urban
Task Force“ vinnuhóp undir forystu arkitektsins Richards Rogers. Verk-
efnið var að greina „hnignun borgarmenningar“ og að setja fram fram-
tíðarsýn um „afbragðs góða og vel hannaða borgarbyggð þar sem félags-
leg velferð og ábyrg umhverfisstefna væri höfð að leiðarljósi“. Hópurinn
setti fram tillögur í 105 liðum og mælti með því að 60% af nýbyggingum
í breskum borgum næstu 25 árin yrðu byggðar með endurnýjun gam-
alla borgarhverfa, aðallega úreltra iðnaðarhverfa. Hópurinn mælti einn-
ig með því að 65% af opinberum fjárveitingum til samgöngumála yrði
varið til að byggja upp almenningssamgöngur og hjóla- og göngustíga.
Það segir sína sögu að viðmikil skýrsla sem hópurinn hefur gefið út í
nokkrum hlutum, heitir „Towards an Urban Renaissance“. Í orðunum
felst hvorki meira né minna en fyrirheit um endurreisn borgarinnar
með þeim eftirsóttu lífsgæðum sem gott borgarskipulag býr yfir. Ekkert
slíkt fyrirheit býr í íslenska orðinu „þétting“.
Þétting er frekar andlaust orð. Það er áberandi í umræðunni um kosti
þéttingar hér á landi hve nytjahyggjurökin hafa vegið þungt. Talað er
um betri nýtingu lands, færri ekna kílómetra, meiri orkusparnað, minni
rekstrarkostnað og þar fram eftir götunum. Þéttingarstefnan var sett
formlega á dagskrá í svæðisskipulagi fyrir höfuðborgarsvæðið sem sam-
TMM_1_2009.indd 11 2/11/09 11:27:24 AM