Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 61

H a m l e t r e y k i r P r i n s : 101 R e y k j av í k á s í ð u o g t j a l d i
TMM 2009 · 1 61
Það sem er ólíkt með bókinni og myndinni er þó mun merkilegra en það
sem er líkt með þeim. Í kvikmyndinni kemur móðir Hlyns að honum
þar sem hann er í baði og réttir honum handklæðið þegar hann stendur
upp, en hún hvetur hann til að verða fullorðinn og fá sér vinnu og þótt
Hlynur segi „Jafnvel draugunum leiðist hérna“ er draugamótífið ekki
fært upp á föður hans – þess í stað segir hann mömmu sinni „Ég hitti
hann nú reyndar í gærkvöldi, sko“ án nokkurs aðdraganda. Hann stelur
ekki pillunni frá Elsu og samfarir hans við Lolu mást út og breytast í
bernskuminningu um drukkinn föður hans að leggjast með móður
hans; þær bera allavega mun minni keim af sifjaspelli en í bókinni því
að móðir hans segir honum ekki að þær séu par fyrr en eftir að hann
sefur hjá henni en þá spyr hann „Þýðir það þá að við tvö getum
aldrei …?“, þótt áhorfandinn hafi ef til vill þegar getið sér þess til því að
meðan Hlynur og Lola hafa samfarir brýtur hún í ógáti glerið á fjöl-
skyldumynd. Þarna eru engir Rósi og Gulli svo Hlynur „reynir“ sjálfs-
morð úr alnæmi án nokkurs forboða. Gangan í snjónum virðist líka vera
eins og sjálfsmorðstilraun í framhaldi af því að barn Lolu er skírt. (Hann
hefur þegar gert sig líklegan til að flytja út þegar hann fréttir af barninu.)
Það merkilegasta er að kvikmyndin endar í allt öðrum tón en bókin –
barnið horfir á hann og segir „Pabbi“ og hann gerist síðan stöðumæla-
vörður og virðist kunna starfinu vel. Þótt rökin sem liggja að baki þessu
tengist tilvistarangist í stíl Hamlets, þar sem stöðumælavörður hefur
áður sagt við hann „Með þessu þá ert þú að gera mig óþarfan“ þegar
hann fer að fylla stöðumæla annars fólks af handahófi, stangast þau
alveg á við það hvernig Hlynur bókarinnar öðlast frið á hinu huglæga
sviði. Ef Hamlet-sagan hefur lífshlaup sitt sem fullkomlega samlöguð
norrænni menningu er í kvikmyndinni 101 Reykjavík búið að fara heil-
an hring því að hér hefur hún verið aðhæfð að nýju svo lítið ber á.
Hvað veldur því að Baltasar Kormákur þaggar niður í Hamlet? Að
sínu leyti má vera að Hamlet sé einfaldlega úthýst í kvikmynd Baltasars
vegna þess að hún úthýsir harmrænni frásögn (í mun meira mæli en bók
Hallgríms) (sem einnig gefur tilefni til að varpa fyrir róða þeim örlaga-
þrungna, epíska mikilfengleika sem einkennir fyrri verk sem fjalla um
sjálfsvitund Íslendinga á borð við skáldsögur Laxness og Íslendingasög-
urnar). Þegar Laxness skrifaði Sjálfstætt fólk var Ísland eitt af fátækustu
löndum heims; nú er það eitt af þeim ríkustu og orðstír Reykjavíkur sem
höfuðborg kúlsins hefur veitt því nýfundið sjálfsöryggi. Þess vegna er
kvikmynd Baltasars, ólíkt sögunni af Hamlet, um velgengni, ekki um
brest, og um það að finna leið fram á við í nýjum heimi sem tekur breyt-
ingum í stað þess að halda fast í þann gamla.
TMM_1_2009.indd 61 2/11/09 11:27:28 AM