Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 89

F r á m i ð l u n t i l 2 0 0 m í l n a l a n d h e l g i
TMM 2009 · 1 89
að okkur ber að halda gerða samninga, og:
að okkur er skylt að koma vel og virðulega fram við konung vorn og dani.
Sigurður nordal prófessor ritaði grein í þetta rit, sem hann kallaði
Hljómurinn sem á að kæfa. niðurlagsorðin voru svofelld:
Hvað verður um þingræði og þjóðræði á Íslandi, ef gjáin milli þings og þjóðar,
bilið milli sanninda og velsæmis annars vegar og málrófs og hátternis sumra
stjórnmálaleiðtoganna hins vegar, heldur áfram að breikka sem gerst hefur á síð-
ari árum – og lýsir sér varla betur í neinu en skilningi þess, í hverju raunveruleg­
asta sjálfstæði þjóðarinnar sé fólgið? Hverjum Íslendingi, sem vill horfa út yfir
þægindi líðandi stundar, hvar í flokki sem hann stendur, er skylt að gæta að
hættunni sem af þessu stafar, finna til síns hluta af ábyrgðinni. Hann má hvorki
láta óp, hótanir sé smjaður aftra sér frá því að hugsa sjálfur og skýra að því
búnu frá skoðunum sínum, að minnsta kosti fulltrúum sínum á Alþingi, svo að
þeir gleymi því ekki að þeir eru kosnir af mælandi mönnum en ekki jarmandi
sauðum.
Magnús Ásgeirsson skáld og þýðandi skrifar lengstu ritgerðina í þetta
rit. Hann endar hana á kafla sem hann kallar Senn á Evrópa vor í vænd­
um. Magnús segir:
Margir munu að vísu hugsa á þá leið, að þótt réttur vor til hraðskilnaðar sé
hæpinn, aðferðin óviðfelldin og afleiðingarnar viðsjárverðar, yrði vaxandi mót-
spyrna almennings gegn þrýstingnum ofan að aðeins til þess að velkja málið enn
meira í meðförunum. Héðan af verði því ekki afstýrt að mikilvægasti viðburð-
urinn í þjóðlífi voru fari fram án þeirrar sögulegu reisnar og minningargildis
sem endast ætti öldum og óbornum til drauma og dáða.
Ég lít svo á að enn sé oss þetta í sjálfsvald sett að mestu leyti.
Eins og það má telja skynsamlegast, um leið og það er rómantískt, af stjórn-
arskrárnefnd að velja þá árstíð þegar sólargangur er hæstur til mestu hátíðar vorr-
ar, ættum vér ekki síður að sæta tækifæri til sögulegs fagnaðar þegar birtir yfir
mannlegu samfélagi með óvenjulegum hætti. Sem betur fer getur slíkt tækifæri
ekki verið langt undan, og vel mætti það samrýmast hinni æskilegustu árstíð hér á
landi. Ljúki styrjöldinni í Evrópu seint á næsta ári eða snemma árs 1945, svo sem
nú er almennt vænst, eiga þjóðir álfunnar furðulegt og ógleymanlegt vor í vænd-
um. Fyrsta friðarvorið, eftir fimm ára ósegjanlegar fórnir og þjáningar, munu
þær þjóðir álfunnar sem barist hafa gegn voveiflegum skuggavöldum fyrir frelsi
sínu og tilveru lifa minnisstæðustu og mikilfenglegustu stundir sögu sinnar, þrátt
fyrir allt. Á því vori eiga hinar blóðstokknu, vígmóðu og viðjasáru Evrópuþjóðir
sér sameiginlega sigur- og frelsishátíð. Þetta vor rís að vísu yfir ægilegri rústir og
meiri val en dæmi eru til, en um leið yfir hugi fleiri raunsýnna, en þó bjartsýnna
þjóða sem gera sér ljóst hverju þær hafa fórnað og til hvers þær hafa unnið. Ef
til vill verður þetta blóðgullna frelsisvor fyllra af glæsilegum fyrirheitum um
nýjan og betri heim en svo að þau megi öll rætast. En mundi ekki öllu hugþekk-
TMM_1_2009.indd 89 2/11/09 11:27:30 AM