Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 142

d ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2009 · 1
Ástæðan fyrir því að bók Óskars Árna hefst á aflimun Stefáns frænda hans
kann að vera sú að sjálfur er hann nýstiginn upp úr veikindum í upphafi bók-
arinnar og eins og „oft gerist þegar þannig stendur á leituðu ýmsar spurningar
á hugann og hálfgleymdir atburðir úr fortíðinni sótt á [hann] “(10). Hann legg-
ur upp í ferðalag og víða er hann minntur á dauðann. Þannig er svartur jeppi
vinar hans Sigurlaugs Elíassonar uppnefndur „líkvagninn“(11), Geirlaugur
Magnússon vinur hans er á morfíni langt leiddur af krabbameini (12) og um
nóttina dreymir sögumanninn að hann sé staddur í líkhúsi, þangað sendur til
að sækja fótinn af Stefáni frænda sínum „og finna honum stað uppi í kirkju-
garði “(13). Þegar líður á bókina safnast sífellt fleiri persónur til feðra sinna og
heimildamönnum um liðna daga fækkar einum af öðrum. næstsíðasti prósinn
„Sími 6572“ lýsir því hversu fljótt fennir í sporin eftir að menn eru gengnir:
Stebbi var barnlaus og nú eru öll systkini hans dáin, allir horfnir sem þekktu hann.
Engar skriflegar heimildir eru til um hann nema blaðafréttirnar af láti hans. En
hann var með síma. Í símaskránni frá 1950 stendur nafn hans og símanúmer: Stefán
Steinþórsson, skósmiður, Barónstíg 30, sími 6572.
Gömul símaskrá, þú opnar hana, rennir fingrinum niður síðuna, staðnæmist við
nafn og bak við þetta nafn er heil ævi, dagar sem koma á eftir nóttu, mánuðir sem
breyta sífellt um nöfn, ár sem taka við af nýju ári með andstreymi sínu og stundum
óvæntri birtu. (131)
Bók Óskars Árna er skrifuð til höfuðs gleymskunni. Hann er ekki upptekinn
af sögulegum stóratburðum heldur dvelur hann við andstreymi hversdagslífs-
ins og hina óvæntu birtu sem stundum lýsir upp tilveru okkar. Þar er fjallað
um líf þeirra sem annars væru bara tölur á blaði, t.d. einfættan dreng á Siglu-
firði á þriðja áratug síðustu aldar sem var „knúsaður mikið af kvenfólkinu“ og
eftir faðmlögin bar hann jafnan „glitrandi síldarhreistur í dökkum hárlubb-
anum“ (8). Óskar Árni hefur hæfileika til að sjá það sem öðrum er hulið og
þegar honum tekst best upp þá bregður hann óvæntri birtu inn í daga lesenda
sinna, gerir þeim ljós verðmæti sem þeir eiga en kann að sjást yfir.
Íslenzkur aðall
Í bók Óskars Árna koma þónokkur skáld við sögu. Mest fjallar hann um
ömmubróður sinn, Magnús Stefánsson, sem tók upp skáldanafnið Örn Arn-
arson. Óskar vitnar í Íslenzkan aðal eftir Þórberg Þórðarson þar sem minnst er
á Magnús í framhjáhlaupi og þess getið að hann hafi „löngu síðar [orðið] þjóð-
kunnugt skáld undir nafninu Örn Arnarson“. Magnús dvaldi á Siglufirði sam-
tímis Þórbergi og Óskar bætir eftirfarandi athugasemd við: „Svo hlédrægur
hefur Magnús þó verið um eigin skáldskap að Þórbergur mundi ekki einu sinni
eftir honum í hópnum en bætti þessum línum [um Magnús] inn í frásögnina
þegar honum var bent á að [hann] hefði verið í slagtogi með þeim“ (84). Orð
Óskars eru algjörlega beiskjulaus og fyrst og fremst til þess fallin að bæta við
persónulýsingu Magnúsar sem aldrei kom upp um hver hann væri þó hann
TMM_1_2009.indd 142 2/11/09 11:27:33 AM