Tímarit Máls og menningar - 01.02.2009, Blaðsíða 76

Vi l m u n d u r G y l fa s o n
76 TMM 2009 · 1
Þetta hræðilega orð uppgjöf hljómaði um gjörvallt land og fékk jafnvel fjöllin til
að titra af hræðslu. Uppgjöf landsréttinda, uppgjöf hins sögulega réttar, uppgjöf
frelsisins, hin þrefalda uppgjöf. Það var meira að segja orðað á fínan mennta-
mannahátt á dönsku, svo varla var hægt að efast um að það var uppgjöf: þegar
Alþingi „kapítúlaraði“. Þeir voru líka sakaðir um að hafa svikið og gengið á
bak ákvarðana Þingvallafundarins 1888 og skoða málefni Íslands með Kaup-
mannahafnargleraugum.
Og Skúli Thoroddsen lét ekki við það sitja að skrifa í Þjóðviljann. Sum-
arið 1890 fær Benedikt Sveinsson sýslumaður hann til þess að fara í
framboð í Eyjafirði, vitaskuld gegn miðluninni og sínum gamla vini Páli
Briem. Skúli vann glæsilegan kosningasigur og sat síðan á þingi allt til
1915, lengst af fyrir Ísafjarðarsýslu og Ísafjörð. Þegar kom á þingið 1891
var þegar í stað ljóst að andstæðingar miðlunar höfðu yfirhöndina, þó
svo að Páll Briem sjálfur neitaði að trúa því. Þetta var að mestu sama
þingið og 1889, þó að því frátöldu að þrennar aukakosningar höfðu átt
sér stað að kosningunni í Eyjafirði meðtalinni, og andstæðingar miðl-
unar höfðu alls staðar farið með sigur af hólmi, með hjálp Benedikts
Sveinssonar sýslumanns. Umræður á Alþingi urðu æsilegar. Páll Briem
var skapofsamaður og sennilega skildi hann ekki hvað mannskepnan
gat verið óendanlega óupplýst, að honum fannst. Sigfús Blöndal orða-
bókarhöfundur var skrifari á Alþingi þetta þing og hefur ritað um þessa
þingfundi. Hann segir m.a.:
Mér er minnisstæður sérstaklega einn þingfundur í neðri deild um stjórn-
arskrármálið 1891 við 3. umræðu. Páll Briem hafði ráðist á séra Sigurð Stef-
ánsson í Vigur með alveg ósæmilegum persónulegum skömmum, m.a. hafði
hann brugðið honum um það að hafa á æskuárum sagt upp trúlofun við stúlku,
frk. Guðlaugu Arason, sem einmitt sat í einu af nefndarherbergjum við hliðina á
þingsalnum og hlustaði á þetta. Briem hafði komið auga á hana og þá freistaðist
hann til að draga fram þessa gömlu sögu því svo var hann reiður að hann vissi
varla hvað hann sagði eða gerði. Sr. Sigurður stóð upp og bað forseta að grípa
inn og það gerði hann.
En hörðust urðu átökin milli þeirra gömlu vina, Velvakenda, Kaup-
mannahafnarbræðra, Skúla Thoroddsen og Páls Briem. Í Þingtíðindum
er að finna þennan ræðubút Skúla:
Páll Briem ber mér og Sigurði Stefánssyni á brýn að við höfum átt að segja að
hann væri keyptur af stjórninni eða hennar fylgifiskum. Hvenær hef ég talað um
það? Hitt kynni mér að hafa dottið í hug, og það mun ég hafa sagt, að ég bæri
svo gott traust til stjórnar vorrar, að hún léti eigi ólaunaðan þann greiða sem Páll
Briem, enda með töluverðri áhættu fyrir sitt eigið góða nafn og rykti, hefur svo
alúðlega leitast við að gera stjórninni í þessu máli síðan 1889.
TMM_1_2009.indd 76 2/11/09 11:27:29 AM