Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Blaðsíða 141

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2014 · 1 141
skáldskap annarra og kannski hefur hún
verið það umfram allt annað. Hún getur
þannig ekki talist höfundur – ekki einu
sinni meðhöfundur – þeirrar sögu sem
móðir hennar hefur sett saman um líf
sitt og eiginmanns síns – stjúpföður
Maríu – og hún er heldur ekki mjög
glöggur lesandi þeirrar sögu. Í byrjun
bókar skýtur blóðfaðir Maríu upp koll-
inum, sem aldrei hafði verið hluti af lífi
þeirra mæðgna – eftir því sem María
best vissi – og það er út frá honum sem
hinn meginþráðurinn í endurritun
hennar á ævisögu sinni er spunninn. Í
byrjun sögu stendur María sem sagt
frammi fyrir því að þurfa að endurskoða
eða endurtúlka og umskapa eigið líf út
frá fjarveru tveggja karla.
V
Hér virðist sagan augljóslega bjóða upp á
freudískan lestur. Föðurduld Maríu gæti
til dæmis hafa leitt til bælingarinnar sem
veldur blindu hennar á eigin umhverfi.
Föðurleysi Maríu er undirstrikað með
því að blóðfaðir hennar lætur lífið eftir
þeirra fyrsta fund; María verður þannig
föðurlaus aftur, ef svo má segja. Sé les-
andinn ekki vakandi fyrir freudískum
lestri, þá er sá möguleiki einnig undir-
strikaður með annarri aðalpersónu sög-
unnar, dvergnum Perlu sem er sálgreinir,
sérhæfður í fjölskyldu- og hjónabands-
ráðgjöf, og að auki rithöfundur. Perla býr
(auðvitað) í kjallaranum hjá Maríu og
kemur iðulega upp (á yfirborð sögunnar)
þegar María þarf mest á því að halda.
En hér er kannski ekki allt sem sýnist
frekar en oft þegar sálardjúpin eru ann-
ars vegar. Þótt ýmislegt í Undantekning-
unni ýti undir freudískan lestur, þá lítur
út fyrir að margt í henni gangi einnig
grunnsamlega mikið gegn slíkri túlkun.
María virðist til dæmis ekki sakna þess
hætishót að eiga föður. Ekki verður
betur séð en að fósturfaðir hennar hafi
fyllt algerlega í skarðið án þess þó að
gegna neinu meginhlutverki í lífi hennar.
Og þegar María kemst að því að móðir
hennar og blóðfaðir hafa til skamms
tíma átt í leynilegu ásarsambandi, þá
snertir það hana varla nokkurn skapað-
an hlut. María er að minnsta kosti engin
Elektra.
Meira að segja sálgreinirinn í kjallara
Maríu leggur ekki mikið upp úr því að
lesa í sálarlíf nágrannakonunnar út frá
sérsviði sínu. Perla hefur beinlínis lagt
draumráðningabækurnar á hilluna; hún
rifjar upp að það var raunar síðasta við-
vik Flóka fyrir skilnað að setja upp hill-
una í eldhúsi hennar (129). Sá sem helst
er valdur að sálarflækjum Maríu aðstoð-
ar þannig við að setja aðalverkfæri sál-
greinisins til hliðar. Þegar María fær að
kíkja í splunkunýja verkfærakistu Perlu
kemur í ljós að hún er:
[…] ekki ósvipuð og smiðir nota. Hún
[Perla] lyftir upp lokinu og sýnir mér
fyrst borvél, dregur síðan upp hamar og
handleikur þrjár stærðir af skrúfjárnum.
Þá sýnir hún mér einnig nokkur smábox
með mismunandi gerðum af skrúfum í.
Hún segist hafa ákveðið að koma sér upp
stofni af nytjahlutum. (129)
Perla D. Sigríðardóttir ber nafn með
rentu; hún er hinn smái, fagri og
kannski umfram allt harði kjarni sem
vex inni í skelinni. Hún er sjálf föðurlaus
eins og eftirnafnið gefur til kynna. Og
henni þykir heldur ekki mikið til þess
koma að hafa aldrei átt föður. Föðurleys-
ið skiptir engu máli og skýrir hvorki eitt
né neitt eins og Perla útskýrir fyrir
Maríu:
Nei, ég hef ekki fundið hjá mér þörf fyrir
að leita uppi líffræðilegan föður minn,
nei, mér finnst ekki eins og saga mín sé
hálfsögð þótt ég þekki ekki föður minn,
það er ekki hægt að sakna þess sem