Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.10.1923, Blaðsíða 122

168 Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
mestu hjá Loðvig Filippus Frakkakonungi. Úr þessu varð
þó ekki, og í endurminningum sínum lætur Guizot í veðri
vaka, að sér hafi gengið til gleymska, en ekki viljaleysi.
Comte hafði þekt Guizot allvel, meðan báðir voru í andófi
við hið ráðandi vald í landinu fyrir 1830. Comte útskýrði
sjálfur þessa gleymsku þannig, að Guizot hefði gengið til
beiskja út af því, hversu lítið rúm frumfræðin (metafysik)
hlaut í heimspekiskerfi Comtes. Annars taldi Comte nær
að hafa einn háskólakennara til að fræða ungu kynslóðina
um leit mannanna að hinum hæstu sannindum, eins og
sæist í sögu vísindanna, heldur en hafa fjóra (þ. e. hina
föstu kennara í heimspeki) til að fræða um draumóra og
hugarburði heimspekinga á fyrri öldum. En þessi embættis-
leit varð árangurslaus. Ekki tókst Comte heldur að verða
fastur kennari við fjöllistaskólann. Gegndi hann þó starfi
þar eitt ár fyrir annan mann, og þótti
reynast vel. Aðalstarf hans var að vera
prófdómari fyrir fjöllistaskólann. Sá
sem gegndi því starfi, ferðaðist á vorin
til helstu borga á Frakklandi, og prófaði
unga menn, sem ganga vildu ixm í skól-
ann. Comte sá í aðra röndina eftir þeim
tíma, sem hann eyddi í þessa brauð-
atvinnu frá hugðarmáli sínu, raunspek-
inni.
Einn af lærisveinum Comtes lýsir honum sem kenn-
ara, þar sem hann starfaði um stundarsakir. Comte kom
inn í kenslusalinn á mínútunni þegar klukkan sló 8. Hann
var fremur lágur vexti, en þrekvaxinn, alt af í svörtum
fötum, með hvítt bindi um hálsinn og gljáandi silkihatt,
búinn eins og í kveldboð. Hann lagði silkihattinn og tóbaks-
dósirnar á borðið. Kendi síðan nákvæmlega í eina klukku-
stund. Hvarf þá aftur þögull en kurteis, meðan klukkan á
næsta tumi sló 9. En undir þessu kalda yfirborði voru duld-
ar heitar tilfinningar. Comte segir í einu bréfi, þar sem
hann minnist á prófdómaraferðimir, að augu sín hafi oft
orðið full af tárum, þegar hann leit á efnilegan pilt, sem