Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.10.1923, Blaðsíða 109

Tímarit íslenskra samvinnufélaga. 155
löndum, var atvinnurekendum með ýmsu móti oft hjálpað
til að fá efnið ódýrt. Með lögum var bannað að flytja inn
margar vörutegundir, sem hægt var að framleiða heima
fyrir, eða að það var lagt á þær hátt innflutningsgjald,
einkum iðnaðarvörur, til þess að innlendur iðnaður seldist
í landinu sjálfu. Oft voru veitt verðlaun fyrir útfluttan
varning. Ríkið veitti mörgum atvinnurekendum stór lán
úr ríkissjóði, til iðnreksturs, skattfrelsi og ókeypis lönd til
afnota. f mörgum löndum rak ríkið ýmsar verksmiðjur, t.
d. tóvinnu- og klæðaverksmiðjur, sykurgjörðar- og sútun-
arverksmiðjur, námugröft o. fl., auk framleiðslu til hers
og flota. Á 17. og 18. öld var litið á verndartollana eins og
nokkurskonar bjargvætt þjóðanna. Hver þjóð víggirti sig
með háum tollmúrum, og væru keppinautarnir samt sem
áður svo djaiý'ir, að voga sér inn fyrir landamærin, var
títt lagt algert bann á vöruna. þegar ein þjóðin fór inn
á þessa braut, gripu aðrar til sömu ráða, og þannig varð
verslunarstríðið harðara, eftir því sem fleiri þjóðir dróg-
ust inn í hringiðu tollasamkepninnar, án þess að stjórn-
málamennirnir gerðu sér grein fyrir afleiðingunum í fram-
tíðinni. Ríkin lögðu mikið kapp á að ná sér í nýlendur í
öðrum heimsálfum; það þótti nauðsyn fyrir iðnaðinn, að
hann fengi ódýra hrávöru og markað fyrir framleiðslu sína.
Verslunin við nýlendurnar var ýmist rekin af ríkinu, eða
seld á leigu innlendum verslunarfélögum; mörg þeirra voru
stofnuð með styrk úr ríkissjóði og undir eftirliti stjórnar-
valdanna; nutu þau ýmsra hlunninda, og höfðu einokun á
allri verslun við nýlendumar. þektast þessara félaga var
Ensk-indverska verslunarfélagið (The Company of Mer-
chants of trading into the East Indies), stofnað um 1600.
það lagði undir sig mikinn hluta Indlands, og var alger-
Jega sjálfstætt fram eftir öldum. það var í samræmi við
tíðarandann, að verslunin hér við land var ýmist rekin af
danska ríkinu eða seld á leigu dönskum verslunarfélögum,
fram að lokum 18. aldar, og að Danakonungur, fyrir til-
stilli Skúla Magnússonar, veitti fé til þess að koma á fót
ullarverksmiðjum í Reykjavík. Stjórnir landanna unnu að