Andvari - 01.01.1976, Síða 60

58
FINNBOGI GUÐMUNDSSON
ANDVARI
eða beiskum ávítum? Á hvaö kallar Island? Biður það helzt um miklar
heitstrengingar og fjálglegar ástarjátningar eða líka eitthvað annað, sem
minna lætur yfir sér, en varðar samt ekki minna?“ En ræðumaður dvel-
ur ekki lengi við þetta, og hann heldur áfram og segir: „Eg vildi óska
þess, að ég væri þess megnugur að láta yður hlusta á allt annað en
þessa ræðu: á rödd þess umhverfis, sem hér hlasir við, raddir sögunnar
og þjóðarinnar, sem hefur byggt og á að byggja þetta land. Eg vildi óska, að
þér gætuð gert hljótt í huga yðar til þess að heyra hið hljóðláta kall alls
þess, sem hér hefur verið og er enn ofgert og vangert og biður um, að fyrir
það og úr því verði hætt. Hvert býli, hver uppblásinn og vanræktur blettur
biður um betri aðhlynningu eftir þúsund ára arðrán. Jafnvel sjórinn biður
um vernd og ræktun, ef hann á að halda áfram að vera bjargargjafi og
auÖsuppspretta. Þetta ból fornrar og nýrrar giftu, þar sem Grélöð fann
hunangsilm úr grasi, Hrafn Sveinbjarnarson líknaði þjáðum og Jón Sig-
urðsson nam dáð og dyggðir í garði föður og móður, tala til vor sínu mátt-
uga þagnarmáli. Rödd Jóns kallar meðal annars á tvennt, sem hann aldrei
þreyttist á að innræta löndum sínum og á jafnt erindi til vor í velgengni og
mótlæti: manndóm í starfi hvers einstaklings og samheldni alþjóðar. Hvert
barn, sem fæðist og oss er falið til forsjár, biÖur um tækifæri til þess að
þroskast samkvæmt hæfileikum sínum og fá að neyta krafta sinna í réttlátu
og samstilltu þjóðfélagi, þar sem enginn smælingi er fyrir borð borinn,
hver óbreyttur liðsmaður gerir skyldu sína eftir beztu vitund og hver sá,
sem þykist kallaður eða kvaddur er til forystu, telur það eitt frama sinn
og gæfu, að vinna íslandi því dyggilegar sem honum er meira veitt.
Innan lítillar stundar verður lýst yfir stofnun hins íslenzka lýðveldis.
Sá atburður á að marka aldamót í sögu Islands, gera þennan dag að hátíð
bjartra vona, vegsemdar og fagnaðar. Nú tilkynnir frjáls þjóð veröldinni,
að héðan af heri hún ein áhyrgð á sjálfri sér. Því meiri ljómi sem er yfir
slíkum degi og trú vor á hamingju hans einlægari, því máttugri og dýr-
mætari verður minning hans til þess að verða leiðarljós vort síöan. Látum
engan skugga bera á hann.
Þessi atburður er greinilegast tengdur sögu liÖinna tíma með tvenn-
um hætti. Staðurinn, þar sem stjórn og alþingi íslendinga kom saman, er
Lögberg á Þingvelli við Öxará. Með því er minnt á, að stofnun lýÖveldisins