Eimreiðin - 01.01.1933, Blaðsíða 114

94
SKÁLDSKAPUR OQ ÁSTIR
EIMREIÐIN
cjert nú, og taldi ég víst, að þetta ætti öfluga formælendur.
Eg vildi fá að vita, hvað þeir hefðu að bjóða. Svörin hafa
ekki komið, og geta verið til þess skiljanlegar ástæður. Það
væri máske réttast að gera sér ,grein fyrir, hvað átt er við
með sálrænum árangri ástalífsins. Eg ætla að nefna smásögu
Björnsons, sem ég nefndi áðan: »Hendurnar hennar mömmu«.
Þar er sýnt á hvern hátt ástin verður til og á hvern hátt
næst sálrænn árangur ástalífsins í fylsta og fullkomnasta mæli.
Og það sem orkar þessu öllu öðru fremur er samúðin. Rétt
er líka að benda á, að þar birtist ástin sem gróðurmagn sam-
stilts viljalífs, en ekki sem ósveigð kynferðishvöt. Mjög Iíkt
þessu er hjá V. Hugo, í bókinni, sem ég nefndi í fyrri grein
minni. En í bók Kambans er það frumstæð dýrshvötin, sem á
að orka sínu átaki, og eins og hún kemur þar fram, er hún
runnin frá »óþjálum hvötum* þeirrar tregðu eða viðspyrnu-
skorts, sem mest tefur mannlega fullkomnun. R. Kv. segir mér
að endurlesa V. Hugo, en mér finst ég hafa lesið hann rétt.
En mér er ekki að verða grunlaust um, að R. Kv. vilji ekki
skilja G. Kamban rétt.
R. Kv. telur að ég hafi mist marks, þar sem ég nefndi sög-
ur E., H. Kvaran, og telur stafa af misskilningi. En svo er
ekki. I annari sögunni er sagt frá manni af beztu tegund, en
í hinni frá manni af gagnstæðri tegund. Báðar sýna, að það,
sem um var talað, orkaði ekki að ná sálrænum árangri ásta-
lífsins. Dregur R. Kv. síðan þá ályktun af orðum mínum, að
ég segi berum orðum, að mennirnir fái óbeit á konum sínum
eftir brúðkaupsnóttina. Þetta er blaðamannabrella, því þetta
veit R. Kv., að ég hef aldrei sagt og aldrei meint. Mig Iang-
ar til að nefna eitt dæmi frá E. H. Kvaran úr því ég nefndi
hann á nafn, það er úr sögunni »Sálin vaknar*. Ungir elsk-
endur lofast í hrifningu hugrænna ásta. En svo lendir ungi
maðurinn í fangelsi, og unnustan blygðast sín fyrir hann og
dettur í hug að slíta trúlofuninni. En svo kemst hún að því,
hvers vegna hann er kominn í fangelsi, og þá snýst henni
hugur og ekki nóg með það, hún verður að þvo af sér
smánina, sem hún hafði leiðst út í. Ég held að þetta sé
eitthvað í þá átt að ná sálrænum árangri ástalífsins. Hvað
er hér að verki? Það er samúðin, kærleikurinn. Og það
er sá árangur, sem E. Kvaran hefur alt af verið að sýna
að væri fær um að leiða mennina lífið út og áleiðis til
>lífsins fjalla«.
Nú segir R. Kv., að sálræni skilningurinn einn sé búinn að
gera »lítt metanlegan skaða*. Ég gæti nú með eins miklum
rétti sagt, að þar með hefði R. Kv. felt þann dóm, að verk
E. H. Kvarans væru búin að gera lítt metanlegan skaða. En