Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Síða 26

Uragerð og uppistaða.
i.
Nafnið Völuspá stendur hvorki í Konungsbók né Hauks-
bók. En kvæðið er nefnt svo ekki sjaldnar en 10 sinnum i
Gylfaginningu, þar sem vísur úr því eru tilfærðar. Auk þess
bendir nafnið »Völuspá in skamma« (sem reyndar heldur
ekki stendur nema í Gylfaginningu) greinilega á fyrirmynd
sína og nafn hennar. Heimildir um nafnið eru þvi fullgildar,
enda á það prýðilega við. Kvæðið er alt lagt völu i munn,
og þótt ekki sé það spá frá upphafl til enda, þá er spáin
aðalatriðið. Hennar vegna segir völvan frá uppeldi sinu og
fróðleik og gefur yfirlit um viðburði fortiðarinnar. Því fram-
tíðin er jafnan i fortíðinni fólgin, og hefur fáum mönnum
verið það Ijósara en höfundi Völuspár, enda getur enginn
vakið traust á spádómsgáfu sinni að óreyndu, nema með
því að sýna þekkingu á leyndardómum liðinna daga. I3á að-
ferð hafa allar spákonur enn í dag, hvort sem þær lesa í
lófa, spil eða aðra hluti. Eða hver er aðferð anda framlið-
inna til þess að sýna, að þeir villi ekki að sér heimildir,
önnur en þessi? Ekki má heldur hneyxlast á þvi, þótt völv-
an tali i fyrslu um jorn spjöll einungis. Höfundurinn hefur
hugann fastan við það sem næst kemur, og er þar allur
í svip.
Orðið völva er myndað af völr (= stafur, smbr. vonar-
völur). Flestum mun þykja nokkurt vald i hreifingu hand-
ar, sem borin er á loft, og þó áhrifameira ef sproti er i
hendinni en sé liún tóm. Þvi hafa konungar borið veldis-
sprota og söngstjórar dynsprota. Það var þvi eðlilegt, að
sproti yrði meðal færa þeirra, sem kölluð voru vilt eða
taufr, og seiðmenn og völur höfðu til þess að ná tökum á
huldum öilum. Þorbjörg lítilvölva, sem þorfinns saga karls-
efnis lýsir mjög greinilega, »hafði staf i hendi ok var á
knappr; hann var búinn með mersingu ok settr steinum
ofan um knappinn« — auðsjáanlega allmikil gersemi. Staf-