Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 31

UMGERÐ 0(i UPPISTAÐA
21
inni, og raá ekki mæla hana á þann mælikvarða. Skáldið
hefur gerl hana risavaxna að þekkingu og andagift: gefið
henni fróðleik jötna, en ekki sett framsýn hennar nein tak-
mörk. Þessu verða menn að gera sér grein fyrir, ef þeir
vilja komast hjá að misskilja einstaka staði. Slík völva gat
vel talað með litilsvirðingu um farandvölu eins og Heiði
(22. v.). Hún gat leyft sér hið hátiðlega ávarp til goða og
manna, sem sumir fræðimenn hafa hneykslasl á og þózt
þurfa að rekja til erlendra fyrirmynda (m. a. Gollher, 653).
Yfirleitt voru þessari völu engin takmörk sett, nema tak-
mörk andagiftar skáldsins sjálfs.
En hefur skáldið hugsað sér hana lifandi eða vakta upp
frá dauðum (eins og völuna í Baldrs draumum?)1) Um það
atriði hafa verið mjög skiftar skoðanir, og verður varla
skorið úr þvi með fullri vissu. Völvan er áreiðanlega lifandi^
þegar hún hittir Óðin (28. v.). Úr því skera orðin: sat hon
úli. Slíkt var ekki dauðra manna æði. Þeir þurftu ekki að
leita frétta úr öðrum heimi á þann hátt. Og úr því hvergi
er vikið að þvi, að Óðinn hafi vakið hana upp, og hún virð-
ist heldur koma fram af fúsum vilja (ekki nauðug, knúin af
valgaldri, eins og völvan i Baldrs draumum) til þess að
efna loforð sitt, þá er mér nær skapi að halda, að hún sé
enn lifandi. Þegar hún sökkvist, er það ekki annað en tröll-
skapur hennar. Henni var varla samboðið að hverfa burt
aðra leið. í Helreið skipar Brynhildur gýginni að lokum
að sökkvast, enda virðast orð völunnar sjálfrar í 2. v.: níu
man ek heima, benda til, að henni hafi ekki verið markaður
bás á yfirborði jarðar.
Skilningur sá á umgerð kvæðisius, sem nú hefur verið
skýrt frá, er í aðalatriðum mjög skyldur skýringum Múllen-
hoffs, þótl mig greini á við hann i mörgum einstökum at-
riðum. Álíl ég þarfleysu að rekja það nánar. Talsvert hef ég
1) Um samband Völuspár og Baldrs drauma eru skoöanir mjög á
reiki. Sumir telja Baldrs dr. eldra kvæði og fyrirmynd Völuspár, og
sé völvan reyndar sú sama í báðum kvæðum (Le Roy Andrews, Mod.
Lang, Notes XXIX, 50). Aðrir álíta Völuspá eldri, og fyrirmyndina í
einu og öllu (Neckel, Beitráge 59 o. áfr., smbr. Balder *13 ntn.). Enn
aðrir telja eldri Vegtamskviðu heimild Völuspár og efnivið Baldrs dr.
(Niedner, Baldrs Tod, Z. f. d. A. XLI, 38, 309 o. áfr.). Mér pykir senni-
legast, að Baldrs dr., a. m. k. í líkri rnynd og kvæðið er nú varðveitt,
sé eldri en Völuspá (smbr. skýringar við 32. v.), en mjög vafasamt,
að þar sé um nokkur áhrif að ræða.