Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 56

46
VÖLUSPÁ
i túni. Um orðið lún í norsku og íslenzku get ég vísað til
greinargerðar Björns M. ólsens i Tímariti 1895, 54—59, sem
ég get fallist á í öllum aðalatriðum. Tún var i Noregi eink-
anlega húsagarður (og bæjarhús), en merkingin breyttist á
Islandi. Þegar sagt er í 61. v., að töflurnar finnist »í grasi«,
bendir það á íslenzku merkinguna. Og alíslenzk er lýsingin
i Vafþrm 41, þar sem Einherjar höggvast í »túnum Óðins«
og ríða siðan heim frá vigi.
vetiergis, af vætt(r)-gi (= ekki vætta (vetta), ekkert), með
tvöfa'ldri beygingu: vættar-gis (sem verður vetter-gis). Yngri
eignarfallsmyndir eru: vettugis, veltegis, vetkis.
unz þrjár kvámu o. s. frv. í 7—8. vísu er lýst hinni skamm-
vinnu gullöld goðanna, þegar þau hafa lokið sköpun heims
og komið á hann skipulagi, koma nú saman til leiks og
starfs og eru alveg ánægð. En um leið er gefið í skyn,
hvernig þessu ástandi lauk, — þvi miður i svo óljósum orð-
um, að þau verða aldrei skýrð með neinni vissu af þeim
gögnum, sem nú eru kunn. Hverjar þessar ámátku (ofstopa-
fullu, skæðu) þursa mej'jar eru og hvað þær hafa gert goð-
unum, verður ekki skýrt nema með tilgátum. Snorri var þar
, ekki fróðari: »er sú öld kölluð gullaldr, áðr en spiltisk af
tilkvámu kvinnanna; þær kómu úr Jötunheimum« (Gylfag.
k. 13). Múllenhoíí gizkaði á, að átt væri við nornirnar, en
fann þó ósamræmi milli þess og 20. visu, enda áleit hana
siðari viðbót. Þessari skoðun fylgja enn flestir skýrendur.
Með nornunum komi dauðinn inn i heiminn, og um leið
breytist allur svipur á tilverunni (smbr. Skírnir 1907, 328).
Björn M. ólsen hefur andmælt skilningi Múllenhoffs (Tíma-
rit 1894, 39—42), einkum með því að benda á, að bæði orð-
in þurs og ámáttigr sé niðrandi og ósamboðin þeirri hug-
mynd, sem forfeður vorir gerðu sér um nornirnar. Þessu
verð ég að vera samdóma. Ég hygg, að heiðnir menn hafi
talið örlögin (og þá lika imynd þeirra: nornirnar) eldri og
máttugri en goðin. Þau voru til frá eilífð til eilifðar, en
komu ekki skyndilega til sögunnar.1) Á engu táknmáli verð-
1) Ef höfundur Völuspár heföi veriö spurður, hvort örlögin væri
ekki i raun og veru sama og vilji og ráð ens æðsta guðs (65. vísa),
pá mundi hann sennilega hafa svarað játandi — og með því verið
kominn út úr torlagatrúnni, eins og kristnir menn. En í kvæði, sem
er ort í slíkum ljósaskiftum sem Völuspá, væri fjarstæða að heimta
lifsskoðun, sem væri sjálfri sér samkvæm i hverju einstöku atriði.