Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Side 106

96
VÖLUSPÁ
annar norðar og hinn sunnar. Hér er niiðað við landfræðis-
þekkingu Norðmanná og íslendinga: austrvegir voru tveir,
annar landleið (ekki frosið haf, eins og B. M. Ó. segir), hinn
sjóleið. Þessum tveim leiðum er vel lýst í þættinum: Fund-
inn Noregr: Þeir Nór og Gór fara af Finnlandi að leita
sj'stur sinnar, Nór landveg en Gór sjóveg, og hittast í Sogni.
Hugmjmdirnar um leiðina til Jötunheima voru allar á reiki,
og virðist helzt sem menn haíi hugsað sér, að kjósa mætti
um, hvort farið væri yfir sjó, eða landleið o: inn fyrir hafs-
botn (Eli-vága, Hymiskv. 5). Því er alveg eðlilegt, að tveir
af þrem óvinaflokkum komi austan að, og með tvennum
hætti. í þeirri átt var aðalmegin jötna.
Þá er heldur ekki vafa bundið, að það eru Múspells lýðir,
sem koma á skipi, og skipið er Naglfar. B. M. Ó. bendir
réttilega á, að texti Snorra af Völuspá sé í þessum atriðum
alveg samhljóða hinum handritunum. En auk þess visar
Snorri annarsstaðar í Gylfaginningu beint til þessarar vísu:
Naglfar er mest skip, þat á Múspell (k. 42). Þetta er alger-
lega samkvæmt Völuspá. Hitt er hverjum skýranda ofvaxið,
að koma á fullu samræmi milli kvæðisins og lýsingar Snorra
á ragnarökum: þar lætur hann Hrym stýra Naglfari, Loka
vera foringja Heljar sinna o. s. frv. Verður þar bæði að
gæta þess, að hann hafði fleiri heimildir en Völuspá að laka
tillit til, og varð líka að gæta samkvæmni við það, sem
hann sjálfur áður hafði ritað (um Múspell, Heljar sinna,
smbr. Gylfag. 2—3. kap.).
Um Múspell er satt bezt að segja, að orðið er eun óskýrt,
þrátl fyrir allar atrennur, sem fræðimenn hafa gert að því.1)
Pað kemur fyrir i þýzkum kvæðum, frá öndverðum dögum
kristni þar i landi, og merkir: dómsdagur, heimsendir. Frá
Þýzkalandi er orðið komið til Norðurlanda, ekki siðar en
um 900, og hafa menn ekki skilið það til hlítar, sem vænta
mátti, en þó er sambandi þess við heimsendi ekki slitið.
Hér í Völuspá mætti jafnvel skilja svo, að Múspells lýðir sé
»lýðir, er valda heimsendi.« En svo verður ekki skilið í
Lokasennu (42. v.):
1) Sjá ra. a. Bugge, Studier I, 418 o. áfr., Bugge, Home of the Eddic
poems xxxi, Arkiv XXI, 22, XXX, 148; um Múspell í norrænni goða-
fræði framar öllu: Olrik, Ragnarok 1, 221—225. . ,
6