Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Síða 128

118
VÖLUSPÁ
Óðins og Vafþrúðnis. Aftur á móti verður efni og umgerð
Völuspár (rauðla sundur greint, eins og þegar er rakið. Þelta
bendir undir eins á, að heitara hafl verið í þeim aflinum,
sem Völuspá er dregin úr.
Efnisskipun og samhengi Vfþrm. sýnir þetta enn betur.
Að visu er fyrsta spurning Óðins (20. v.) um upphaf himins
og jarðar, og næstsíðasta (52. v.) um fall hans sjálfs í ragna-
rökum, en í 17. v. er talað um orustuvöll Surtar og goða, í
48. v. um nornirnar, mitt í öðru efni, o. s. frv. Kvæðið er
fróðleiksmolar, án fastrar niðurskipunar, og alls ekki reynt
að rekja orsakasamband atburðanna. Alt annar svipur er á
Völuspá. f*ar er saga goðalífsins rakin í strangri tímaröð og
hver atburður hnitaður við annan, þótt fljótt sé farið yfir
sögu. 1 kvæðinu er traust uppistaða listar og lifsskoðunar.
Efnismeðferðin er róleg og þurr í Vfþrm. Kvæðið er
ljóst og auðskilið, fult nafna og staðreynda. Aftur á móti er
súgur skáldlegrar æsingar í Völusþá. Að vísu varð ekki hjá
þvi komist að drepa á helztu atriði goðafræðinnar. En það
er stiklað á staðreyndunum. 1 Vfþrm. eru þær eins og
steinar, dreguir á band, i Völuspá eins og möl, sem fluga-
straumur veltir fram. Þess vegna verður kvæðið svo myrkt,
að varla nokkur vísa er fullskýrð. Og leiðin til skilnings
fremur að lifa með hraða straumsins en stara á einstaka
steina.
Skilningur einstakra atriða er ólíkur. í Vfþrm. kemur
fram gróf ímyndun og óheílaður smekkur, svo að ginið er
við hverjum úlfalda alþýðulrúarinnar:
Undir hendi vaxa fótr við fœti
kváðu hrimþursi gat ens fróða jötuns
mey ok mög saman; sexhðfðaðan son.
Lýsingar Völuspár eru af alt öðrum heimi (Olrik, Ragna-
rok I, 269). Jörðin er ekki sköpuð úr Ými, heldur risin úr
sæ; döggin er ekki méldropar Hrímfaxa, heldur úðinn af
hinu heilaga vatni, sem fossar yfir ask Yggdrasils; úlfurinn
fer ekki sólina, hún sortnar; Fenrir gleypir ekki óðin,
heldur fellur hann án þess því sé nánar lýst; Víðarr kjaft-
rifur ekki Fenri, heldur leggur hann i hjartastað (sjá Vfþrm.
21., 14., 47., 53. v.). Þar sem sagt er frá endurfæðingu heims-
ins, kemur fram tvenns konar lifsskoðun, eins og siðar verður
bent á. Vfþrm. tala bæði um fimbulvetur og Surtaloga, án
þess það verði samrýmt (Hoddmímis holt, 45. v„ gat verndað